M. Dáwletov, Sh. Allaniyazova, D. Seytqasımov, A. Dáwletova

113-shınıǵıw. Berilgen gáplerdiń ishinen maqset pısıqlawıshı 
bar gáplerdi terip kóshirip jazıń. Maqset pısıqlawıshlardıń astın 
sızıń. Olardıń ózi qatnaslı sózlerge baylanıslı sorawların, qanday 
sóz shaqapları hám sóz dizbeklerinen bolǵanın aytıp beriń.
1. Qalıń torańǵıldıń sarı túsli japıraqları esken samal 
menen sıldırlap turar edi. (J.A.) 2. Ol Bekimbet esitsin 

---

87
degendey juwan dawısın ádeyi darıldata sóyledi. (Ó.A.)
3. Jalǵız nar qamısqa aralasıp ósken bir túp aq sheńgeldiń 
túbine keledi de, ilajsızdan túyeni shógiredi. (U.P.) 4. Ol 
bul háreketti bilqastan islegen. 5. Shayır qosıqtı sol jigit-
lerge arnap shıǵarǵan. (T.Q.) 6. Olar súyikli Watan ushın, 
tuwısqan xalıq ushın gúresip atır. (A.Bek.) 7. Jas Jıǵa ózi 
oylaǵan maqsetine jetiw ushın gúresti. (J.A.) 8. Ol Awıl-
xojalıq institutında biykarǵa oqımaǵan bolsa kerek. (U.P.)
114-shınıǵıw. Úyge tapsırma. Gáptiń mánisine qaray kóp 
noqattıń ornına tiyisli sózlerin qoyıp kóshirip jazıń. Olardıń 
qaysısı sebep, qaysısı maqset pısıqlawısh ekenin, sorawların, 
qanday sóz shaqabı arqalı bildirilgenin aytıń.
1. Ózim onıń menen ... sóylesiwge keldim. (J.A.)
2. Bala... kónedi. (Á.T.) 3. ... Jumagúldiń júzleri ... gúl-
gúl jaynadı. (T.Q.) 4. Ol xattı úy-ishine ... jazıptı.
5. Men aldıńnan ... alıppan ǵoy. (W.A.) 6. Qádir qoylardı 
... ayday basladı. (S.S.) 7. Jigit baydı ... kúlip otır dep 
gúman etpedi. (T.Q.) 8. Men qıstawlı ... Nókiske keldim.
9. Ol ... seskeneyin dedi. (Ó.X.)
Kerekli sózler: arnap, quwanıshtan, bilqastan, biykarǵa, 
ilajsızdan, hawlıqǵanınan, suwǵarmaǵa, jumısım sebepli, 
jorta.
§ 20. Qaraqalpaqstannıń tábiyiy baylıqları
115-shınıǵıw. Tekstti oqıń. Mazmunın aytıp beriń.
Qaraqalpaqstan Respublikası tábiyiy baylıqlarǵa oǵada 
bay. Tábiyiy baylıqlar eki túrli boladı: jer astı hám jer ústi 
baylıqları. Jer astı baylıqlarına gaz, neft, altın, kómir hám 
basqa da metallar kiredi. Olardı ilimpazlar, geologlar izlep 
tabadı, qazıp aladı hám kúndelikli turmısta paydalanadı. 
Qaraqalpaqstannıń Ústirt tegisligi gaz, neftke bay bolıp, 
olardı qayta islewshi kárxanalar ashılmaqta.
Jer ústi baylıqlarına dárya, kól hám teńizler, toǵay-
lar, haywanatlar dúnyası kiredi. Qaraqalpaqstanda Ámiw-

---

88
dárya, Aral teńizi, Qarataw hám Baday toǵayları bar. Sońǵı 
dáwirde Aral teńiziniń suwınıń tartılıwı menen Qaraqal-
paqstanda ekologiyalıq jaǵday júzege keldi. Biz tábiyiy bay-
lıqlardı asırap-saqlawımız, olardan ónimli paydalanıwımız 
kerek.