M. G. Safin, B. S. Alikulov, F. A. Ruziev

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

- 5 - 

1.  FERMENTLARNI O`RGANISH USLUBLARI 

Fermentlar 

oqsil 

 

tabiatli 

makromolekulyar 

moddalar 

bo`lib, 

tirik 

organizmlarda  ular  juda  ham  kam  miqdorda  ajraladi.  Ularni  ajratib  olish,  tozalash, 

tozalik  darajasi,  molekulyar  og`irligi,  tuzilishi,  tarkibi  va  xossalarini  o`rganish  juda 

keng  qamrovli  uslubiy    yondashuvlarni    amalga  oshirishni  talab  qiladi.  Umuman 

olganda,  enzimologiyaning  amaliy  jihatlarini  o`rganishni  ikki  bo`limga  ajratish 

mumkin. 

Uning  birinchi  bo`limi,  fermentlarni  ajratib  olish  va  tozlash  uslublaridan  iborat. 

Bu  uslublar  fermentlarni  to`qimlardan  ekstraktsiyalash,  tuzli  va  organik  erituvchilar 

yordamida  cho`ktirish,  qizdirish  orqali  cho`ktirish,  kolonkalarda  o`tkaziladigan  ion 

almashinuvi  xromotogafiyasidan  foydalanish  asosida  tozalash,  kristallizatsiyalash, 

qayta  kristallizatsiyalashdan  tashkil  topadi  va  umuman  olganda  fermentlar  xossalarini 

o`rganishga  tegishli  barcha  bajariladigan  ishlar  oqsillar  kimyosi  uslublaridan 

foydalanishni  hisobga oladi. 

Enzimologiya  amaliyotini  ikkinchi  –  “Fermentlar  faolligini  boshqariluvi” 

bo`limi 

subhujayraviy 

elementlarni 

ajratib 

olish, 

disk-elektroforez 

usulida 

to`qimalarning  izoenzim  spektrini  o`rganishni  hisobga  oladi.  Bu  bo`limga  tegishli 

amaliy 

darslarda 

subhujayraviy 

darajada 

fermentlar 

faolligini 

boshqariluvi, 

izoenzimlarning  xossalari,  fermentlarning  genetik  xossalariga  metabolitlarning 

ta`sirini    o`rganishga  oid  laboratoriya  ishlari  bajariladi.  Toza  holda  ajratib  olingan 

yoki  subhujayraviy  fraksiyalar  tarkibidagi  ferment  preparatlarini  tavsiflashda 

poliakrilamid  gelda    disk-elektroforez  o`tkazish,  muayyan  ferment  faolligini  aniqlash 

borasida  optimal  sharoitlarni  (oqsil,  substrat  konsentratsiyasi  va  koferementlar) 

tanlash  lozim  bo`ladi.  Enzimologiyaning  bu  bo`limining  amaliyotda  toza  holda 

ajratib  olingan  va  subhujayraviy  elementlar  tarkibidagi  ferment  preparatlarini 

fermentativ  kinetik  elementlari:    reaksiyaning  dastlabki  va  maksimal  tezligi;  substrat 

va  fermentlar  uchun  Mixaelis  konstantasi;  faollikning  pH  optimumi;  ferment  ta`sirini 

maxsusligi;  faollovchilar  va ingibitorlarning  ta`sirini  aniqlash  ishlari  bajariladi.