M. N. Mahsumov, X. Aliyev, M. A. Odilov, N. A. Musayeva farmakologiya
Download 1.26 Mb. Pdf ko'rish
|
farmakologiya asoslari
236 (piyelonefrit, sistit), sepsisda qollash yaxshi samara beradi. Gentamitsin eshitish qobiliyati va buyrak faoliyatini izdan chiqarishi mumkin. Ushbu zararli tasirlari preparatni boshqa aminoglikozidlar bilan qoshib qollaganda tezroq namoyon boladi. Sizomitsin Micromonospora inyoensis mahsuloti, gentamitsinga oxshash keng spektrli tasirga ega. Bakteriyalarning unga nisbatan turgunligi asta-sekin yuzaga keladi. Ichak yollaridan sekin sorilganligi uchun, eritmalari asosan mushak orasiga yoki venalarga yuboriladi. Har 8 soat oraligida inyeksiya qilinadi. Zararli tasiri va tavsiyalari gentamitsinga oxshash. Monomitsin. Keng tasirli spektrga ega bolib, grammusbat, grammanfiy va kislotali muhitda turgun bolgan bakteriyalarga qarshi tasirga ega. Ichak boshligidan sekin soriladi, mushaklar orasiga kiritilganda qonda yuqori miqdorda toplanadi. Buyrak orqali tanadan chiqib ketadi, kumulatsiya hodisasi kuzatilmaydi. Asosan yiringli kasalliklarda, jigar-safro yollari, peshob-tanosil tizimi yalliglanishi kasalliklarida tavsiya etiladi. Jigar, buyrak, eshituv nervi kasalliklarida tavsiya etilmaydi. Bazan dispepsiya holatlari, allergik reaksiyalari sabab boladi. Uzoq muddat ichida yuqori dozalarda qabul qilish superinfeksiya holatiga (kandidoz) sabab bolishi mumkin. Preparatlar. S t r e p t o m i t s i n s u l f a t (Streptomycini sulfas). 0,250,5 g dan flakonda ishlab chiqariladi. Bir kecha-kunduzda 0,51 g dan mushuklar orasiga (suvli, izotonik yoki novokainli eritma holida) yuboriladi. Streptomitsinning xlor-kalsiyli kompleksi. 0,2 g dan flakonda ishlab chiqariladi. Buyurilishi streptomitsin kabi. N e t i l m i t s i n (Netilmycinum). Aminoglikozitlar guruhiga tegishli. Grammusbat va grammanfiy mikroorganizmlarga bakteritsid tasir etadi. Inyeksiya uchun ampulalarda 1 ml dan (2550 mg) ishlab chiqariladi. Mushaklar orasiga va venaga yuborish uchun moljallangan. Bir kecha-kunduzlik dozasi 46 mg/kg tana ogirligi hisobida. N e o m i t s i n s u l f a t (Neomycini sulfas). 0,5 g li flakonda, 0,1 va 0,25 g li tabletka holida, 0,5% va 2% li malham korinishida ishlab chiqariladi. Ichish uchun 0,1 va 0,25 g, sirtga qollash uchun 2550 ml, koz tomchilari (1 ml5000 ÒB) sifatida beriladi. G e n t o m i t s i n s u l f a t (Gentamycini sulfas). 0,08 g dan flakonda kukun holida; 0.1% li surtma sifatida 15 g dan; 0,3% li 237 eritmasi 1,5 ml li tyubikda tomchilab berish uchun ishlab chiqariladi. 0,4 mg/kg dan bir kecha-kunduzda mushak orasiga yuboriladi, surtmasi sirtga suriladi. S i z o m i t s i n s u l f a t (Sysomycini sulfas). Ampulada 1; 1,5 va 2 ml dan 5% li eritma holida ishlab chiqariladi. Mushaklar orasiga 0,001 mg/kg dan bir kecha-kunduzda 3 marta, venalarga bir martalik doza 5% li glukozaning 50100 ml bilan yuboriladi. M o n o m i t s i n (Monomycinum). 0,25 g dan kukun holida flakonda va 0,25 g dan tabletka shaklida ishlab chiqariladi. 0,25g dan bir kecha-kunduzda 46 marta ichiladi. 0,25 g dan kuniga 3 marta mushaklar orasiga yuboriladi. Òetratsiklinlar. Òetratsiklinlar tasiri keng spektrli hisoblanadi. Ular gram- musbat va grammanfiy bakteriyalarga qarshi samaralidir. Ayniqsa, batsillar, dizenteriya, qorin tifi, ota xafli yuqumli kasalliklardan toun, tularemiya, brutselloz, vabo, traxomani davolashda samaralidir. Grammusbat bakteriyalarga tasiri penitsillin guruhiga qaraganda kuchsizroq. Ularga nisbatan bakteriyalar turgunligi sekin-asta yuzaga chiqadi. Òetratsiklinlar bakteriya hujayrasi ribosomalarida oqsil sintezini buzadi, shu bilan bi vaqtda ular ayrim metall ionlarini (Mg, Ca) biriktirib, fermentlar faolligini susaytirib bakteriostatik tasir korsatadi. Preparat meda-ichak yollaridan yaxshi soriladi, qonda 24 soatdan song dorining yuqori miqdori toplanadi, uzoq muddat davomida jigarda, suyak toqimasida malum miqdorda toplanadi. Òetratsiklin turli toqima tosiqlaridan yengil otadi. Òanadan peshob va safro tarkibida chiqib ketadi, ayni vaqtda ingichka ichakdan qisman qayta soriladi. Òetratsiklinlar penitsillin va streptomitsin preparatlariga mikroblar turgunligi hosil bolganida ayniqsa samarali. Ular asosan ogiz orqali qabul qilinib, har 48 soatda tavsiya etiladi. Ushbu guruh preparatlari nojoya tasir etishi mumkin, chunonchi allergik reaksiyalar, tana harorarining kotarilishi, dispepsiya holatlari, jigar faoliyati ozgarishi mumkin. Homilador- likning birinchi yarmida va bolalarga tavsiya etilmaydi. Bundan tashqari tetratsiklinlar suyak toqimasida toplanib, uning shakl- lanishiga, tishlarning osishiga salbiy tasir etishi mumkin. Bazan tetratsiklinlar guruhi modda almashinuvi jarayonlariga ham tasir etishi natijasida oqsil sintezi pasayadi, tanadan suv, natriy, aminokislotalar va ayrim vitaminlar chiqishi tezlashadi. Uzoq muddat qollash oqibatida ichak mikroflorasida saprofitlar halok 238 bolib, aynan shu guruh preparatlarga nisbatan turgun bolgan bakteriyalar oilasi paydo bolishi, natijada kandidomikoz kasalligi avj olishi mumkin, bazan esa B vitaminlar guruhining yetishmasligi kabi ozgarishlar kuzatiladi. Shu sababli muolaja davomida preparatlarni nistatin va B vitaminlar guruhi bilan qoshib qollash tavsiya etiladi. Levomitsetin. Levomitsetin Streptomices vensuelae bakteriyasi mahsuloti bolib, sintez yoli bilan olingan antibiotik. Katta tasir doirasiga ega bolib, ichak guruhi bakteriyalariga, grammusbat va grammanfiy bakteriyalarga qarshi bakteristatin tasir korsatadi. Preparat ribosomalarda oqsil sintezini pasaytiradi. Levomitsetin meda-ichak yollarida yaxshi soriladi. Qonda 2 soatdan song yuqori miqdorda toplanadi va har 6 soat oraligida ichish uchun buyuriladi, asosan jigarda kimyoviy ozgarishlarga uchrab, peshob tarkibida tanadan chiqib ketadi. Levomitsetin asosiy antibiotiklarni qollash imkoniyati bol- magan taqdirda qorin tifi, rikketsioz, brutselloz, salmonelloz kasalliklarida qollaniladi. Odatda, ogiz orqali tabletkalar korinishida yoki mahalliy qollash uchun eritmalar holida tavsiya etiladi. Parenteral yol bilan yuborish uchun levomitsetin suksinat natriy tuzi mavjud. Bemorlarni levomitsetin bilan davolash davomida allergik reaksiyalar, qon ishlab chiqaruvchi azolar faoliyatining buzilishi, bazan aplastik kamqonlik, kandidomikoz kasalligi kuzatilishi mumkin. Shu sababli davolash muddati maqsadga muvofiq boladi. Polimiksinlar. Bular hujayra membranasining butunligini buzadi. Natijada hujayra komponentlarining atrof-muhitga chiqishi kuzatiladi va bakteriyalar halok boladi. Polimiksin-M sulfat tasirida grammanfiy bakteriyalar sezgir bolib, ayrim bakteriyalarning turgunligi asta-sekin namoyon boladi. Preparat enteral va mahalliy usul bilan tanaga yuborish uchun buyuriladi. Parenteral usulda qollash kuchli nefro va neyrotoksik holatlarga sabab bolishi mumkin, shu sababli enteral usullar bilan turli ichak kasalliklarida, jarrohlik amaliyoti oldidan qollaniladi, mahalliy usulda esa turli yiringli yaralarni davolashda ishlatiladi. Polimiksin-M sulfat allergik reaksiyalar keltirib chiqarmaydi, ayrim hollarda dispepsiya kuzatilishi mumkin. Preparat buyrak kasalliklarida berilmaydi. Preparatlar. Ò e t r a t s i k l i n g i d r o x l o r i d (Tetracyclini hydrochloridum). 0,5 g dan tabletka, 1 g dan 10000 ÒB bor 1% li surtma shaklida 239 ishlab chiqariladi, 0,20,25 g dan kuniga 34 marta ichiladi. Surtmasi sirtga qollaniladi. M e t a t s i k l i n g i d r o x l o r i d (Metacyclini hydrochloridum). 0,150,3 g dan kapsulada ishlab chiqariladi. 2 kapsuladan kuniga 2 marta ovqatdan keyin (yoki ovqat bilan birga) ichiladi. Davo kursining davomiyligi 57 kun. D o k s i t s i k l i n (Doxyciclinum). Kapsulada 0,05 va 0,1 g, tabletkada 0,1 g va kukun holida ampulada 0,1 g dan ishlab chiqariladi. 8 yoshdan kattalarga ichish uchun va venaga yuborish uchun beriladi. Birinchi kuni kecha-kunduzlik dozasi 0,2 g (bir marta yoki 2 marta har 12 soatda), keyinchalik 0,1 g dan 1 marta. O l e t e t r i n (Oletetrinum). Òarkibida tetratsiklin (2 qism), oleandomitsin (1 qism) saqlaydi. 0,125 g dan tabletka; 0,25 g dan kapsula shaklida ishlab chiqariladi. 0,25 g dan bir kecha- kunduzda 46 marta beriladi. L e v o m i t s e t i n (Laevomicetinum). 0,25 g dan tabletka holida ishlab chiqariladi. 1 tabletkadan 34 marta ichiladi. L e v o m i t s e t i n s u k s i n a t n a t r i y (Laevomicetini succinas). Flakonda 1 g dan kukun holida ishlab chiqariladi. 0,5% li novokain ampulada 5 ml dan eritma sifatida qollaniladi. 0,5 1 g dan kuniga 23 marta inyeksiya qilinadi. P o l i m i k s i n B s u l f a t (Polymixini B sulfas). 250000 500000 ÒB flakonda ishlab chiqariladi. Mushaklar orasiga, venaga yuboriladi. 0,50,7 mg kg dan kuniga 3-4 martadan mushaklar orasiga yuboriladi. 2050 mg preparat 5%li glukozaning 200 300 ml da eritib venaga tomchilatib yuboriladi. Òurli guruhlarga mansub antibiotiklar orasida etiborga sazovor preparatlardan ristomitsin hisoblanadi. U ayniqsa tillasimon stafilakokklar, pnevmokokk, strptokokklar, enterekokk, anaerob va kislotaga chidamli bakteriyalar keltirib chiqaradigan infeksiyada yaxshi samara beradi. Stafilokokk infeksiyasida ishlatiladigan sintetik antibiotiklardan linkomitsinni tavsiya etish mumkin. U grammusbat kokklarga kuchli tasir korsatadi. Zaharli tasiri kam. Fuzidin steroid tuzilishli sintetik antibiotik bolib, ishlatilishi va farmokologik tasiri boyichi linkomitsinga yaqin. Preparatlar. R i s t o m i t s i n s u l f a t (Rystomicini sulfas). Flakonlarda 100000 va 500000 ÒB ishlab chiqariladi. Faqat venalarga (!) yuborish uchun, 1mln1,5 mln ÒB dan har 12 soatda yuboriladi. 240 L i n k o m i t s i n g i d r o x l o r i d (Lincomicini hydrochlori- dum). Kapsulada 0,25 g va ampulada 12 ml 30% li eritma holida. Venalarga yuborish uchun 0,6 g moddani 250 ml 5%li glukozada eritiladi, bir kecha-kunduzda 2 marta ichish uchun 0,5 g dan beriladi. K l i n d a m i ts i n (Clyndamicin). Kapsulada 0,15 va 0,75 g (bolalar uchun), 15%li eritmasi ampulada 2, 4, 6 ml dan ishlab chiqariladi. Kapsulalar 0,15 g dan, har soatda beriladi. 0,62,4 g dan kecha-kunduzda mushaklar orasida yuboriladi. F u z i d i n n a t r i y (Fusidini natrium). Òabletka shaklida 0,125 va 0,25 g dan ishlab chiqariladi. 0,501 g dan 3 mahal ovqatdan song ichiladi. Zamburuglarga qarshi antibiotiklar Keng tasir spektriga ega bolgan antibiotiklarni (tetratsiklin, streptomitsin, levomitsetin va boshqa) uzoq muddat istemol qilish oqibatida ogiz boshligi, meda-ichak yollari shilliq qavatlarida Sandida oilasiga mansub bolgan zamburuglar kaloniyalari paydo boladi. Yani, sandimikos kasalligi yuz beradi. Bazan ushbu zamburuglar qon orqali ichki azolarga otib ogiz xastaliklariga sabab bolishi mumkin. Bunday kasalliklarni davolash uchun quyidagi antibiotiklardan foydalaniladi: Nistatin kislotali va ishqoriy muhitda tez parchalanadigan, suv va spirtda erimaydigan xususiyatlarga ega. Shuning uchun ichak boshligida yuqori miqdorda toplanadi. Ovqatdan bir soat oldin beriladi. Xlorid kislota tasiridan saqlash uchun maxsus qobiqlarda (kapsulada) ishlab chiqariladi. 2 hafta davomida qollaniladi, kam zaharli bolib, nojoya holatlar keltirib chiqarmaydi. Òerining zamburugli kasalliklarida dorining 4% li malhami qollaniladi. Levorin preparatining natriyli tuzi suvda eruvchan bolib, 500000 ÒB tabletkalari kecha-kunduz davomida 23 martadan 1012 kun davomida qabul qilinadi. Ogiz boshligi kandidamikoz kasalligida lunjda ushlab turish uchun maxsus tabletkalar mavjud. Natijada ogiz boshligida dorining yuqori miqdorda toplanishi kuzatiladi. Sirtga qollash uchun malhamlardan foydalaniladi. Nistatin kabi qollaniladi. Prostata bezining adenoma kasalligida tavsiya etiladi. Amfoteritsin B keng tasir spektriga ega, zaharli tasiri sezilarli bolgan antibiotik. Ichki azolar zamburugli kasalliklarida ichakdan sorilmaydi. Vena tomirlariga uning aniq dozalardagi 241 eritmalari (250 ÒB 1 kg tana vazniga nisbatan) tomchilatib kiritiladi. Davolash davomida qon korinishi, jigar, buyrak faoliyati nazorat qilinadi. Ushbu guruhga mansub antibiotiklardan anfoglukamin va mikogeptin tasiri jihatidan yuqorida keltirilgan antibiotiklarga ohshash. Ular mikroorganizm membranasi otkazuvchanligini kuchaytiradi. Grizeofulvin kimyoviy tuzilishi jihatidan qisman farq qiladigan antibiotik bolib, teri zamburuglari kasalliklarida (dermatomikoz) qollaniladi. Uning tasirida zamburug hujayrasida bolinish jarayonlari buziladi. Preparat asosan teri, soch, tirnoq zambu- ruglari kasalliklarida beriladi. Preparatlar. L e v o r i n (Laevorinum). Sirtga qollash uchun kukun holida, 500000 ÒB dan ishlab chiqariladi. 400000500000 ÒB dan kecha- kunduz 23 marta ichish uchun, 5%li surtmasi mahalliy qollash uchun beriladi. L e v o r i n n i n g n a t r i y l i t u z i (Laevorin-natrium). 200000 ÒB dan flakonda ishlab chiqariladi. 200000 ÒB har bir ml chayish va yuvish uchun beriladi. 100000400000 ÒB da 5 ml dan ingalatsiya uchun buyuriladi. N i s t a t i n (Nistatinum). 250000500000 ÒB dan tabletka, 10%li surtma shaklida 15 g dan tubikda ishlab chiqariladi. 500000 ÒB dan kuniga 34 matra 250000 ÒB bir kecha-kunduzda 6 8 marta ichish uchun beriladi. A m f o t e r i t i n B (Amfoterinum-B). 500000 ÒB dan flakonda ishlab chiqariladi. Òomchilatib vena qon tomirlariga quyiladi. M i k o k e p t i n (Micoceptinum). Òabletka holida 500000 ÒB dan va malham shaklida sirtga qollash uchun ishlab chiqariladi. G r i z e o f u l v i n (Griseofulvinum). Òabletka holida 0,125 g, suspenziyasi 100 ml li idishda ishlab chiqariladi. 1 ÒB dan bir kecha-kunduzda 4 mahal beriladi. 0,6 g suspenziyasi teriga surtiladi. Davolash muddati 1 oygacha. Sulfanilamid dori vositalari Sulfanilamidlar amid sulfanil kislotaning unumlari bolib, turli mikroorganizmlarga qarshi tasir korsatadigan, tibbiyot amaliyotida keng ishlatiladigan kimyoterapevtik preparatlardir. Sulfanilamidlarning asosiy farmakologik xossasi turli mikroor- ganizmlarga, kop grammusbat, grammanfiy kokklarga va ayrim ichak kasalligi bakteriyalariga bakteriostatik tasir korsatishidan 242 iborat. Yani sulfanilamid preparatlari tasirida bu mikroorganizm- larning bemor tanasida kopayishi va osishi toxtab qoladi, rivojlanishi susayadi. Ayniqsa, yiringli yalliglanish jarayonini keltirib chiqaruvchi kokklar (strepto-, stafilo, meningo-, gono-, pnevmokokklar) va ayrim manfiy bakteriyalar (dizenteriya) sulfanilamidlarga sezuvchandir (9- jadval). 9- jadval Mikroorganizmlarning sulfanilamidlarga sezuvchanligi t a r a p e r P i m o n - il o m e G - p e r t s k it k k o k o t - o g n i n e M k k o k - o m v e n P k k o k - o n o G k k o k - o li f a t S k k o k k a h c I i h u r u g d i s t o t p e r t S + + + + + + + + + 0 + l o z a fl u s r o N + + + + + + + + + + + + + 0 n i z e m i d a fl u S + + + + + + + + + + + + + + l o z a t E + + + + + + + + 0 + + + n is k o t e m i d a fl u S + + + 0 + + + + + + + + + l o z a l a t F 0 0 0 0 0 + + + + belgi preparatlarning tasir kuchini, 0tasirning yoqligini bildiradi. Sulfanilamidlar kimyoviy tuzilishi boyicha, paraaminobenzoy kislotaga (PABK) oxshaydi. PABK esa mikroorganizmlarning kopayishi uchun zarur bolgan folat kislotaning sintezi uchun zarur modda hisoblanadi. PABK bilan sulfanilamidlarning ozaro raqobati natijasida preparat kislota orniga otirsa, folat kislotadan mikroorganizmlar kopayishi uchun zarur bolgan osish omilining hosil bolishi toxtaydi. Bu mikroblarning tuzilishi uchun kerak bolgan nuklein kislotalar sintezining buzilishi oqibatida mikroblar osishiga yol qoymaydi. Sulfanilamid bilan PABK orasidagi raqobatda preparatning ustunligini taminlash uchun uning miqdori PABKnikiga qaraganda 200300 marta kop bolishi kerak. Faqat shundagina sulfanila- midlarning bakteriostatik tasiri namoyon boladi. Umumiy tasir korsatishga moljallangan sulfanilamidlar meda-ichak tizimi orqali yaxshi soriladi va azo toqimalarida baravar tarqaladi. Ularning bir qismi jigarda, sirka kislotaning qoldigi bilan birikma hosil qiladi yoki atsetillanadi. Natijada preparat oz faolligini yoqotadi va peshob bilan chiqib ketadi. 243 Atsetillangan birikma suvda yomon erigani uchun kislotali muhitda peshob chiqarish yollarida chokmaga tushib, tosh hosil qilishi mumkin. Sulfanilamidlar grammusbat yoki grammanfiy kokklar va grammanfiy bakteriyalar keltirib chiqargan yalliglanishda ichak kasalliklariga davo qilishda keng qollaniladi. Bu xastaliklar qatoriga angina (tomoq kurtagining yalliglanishi), bronxit, bronxopnevmoniya (nafas yolining yalliglanishi), meningit (miya pardasining yalliglanishi), gonoreya (sozak), konyunktivit (koz shilliq pardasining yalliglanishi), dizenteriya (ichburuq), terining yiringli yaralari (chiðqon, sezuvchan karbunkul va hakozolar) kiradi. Bemor ushbu preparatlarga sezuvchan bolganida, yani (allergiya), buyrak kasalliklarida, ogir ateroskleroz va yurak porogida tavsiya etilmaydi. Sulfanilamidlar qator nojoya holatlar ishtahaning yoqoli- shi, kongil aynishi, qonda leykotsitlar miqdorining kamayib ketishi, agranulositoz, gemoliz, eritrotsitlarning yemirilishiga sabab bolishi mumkin. Peshob chiqarish yollarida tosh hosil bolishi, terida qichima (allergiya), toshmalar bolishi mumkin. Bular bilan bir qatorda markaziy nerv tizimi faoliyatining susa- yishi bilan bogliq ozgarishlarni ham kuzatish mumkin. Sulfanilamidlar tasir etish muddati va ishlatilishi boyicha tasniflanadi. Ushbu tasnif preparatlarni togri qollashga yordam berib, muolaja natijasi yaxshi bolishini taminlaydi (10- jadval). 10- jadval. r a lt a r a p e r P l u b a Q h s il i q i b it r a t i s a z o d k il z u d n u k - a h c e K a h c a t r O - o d s r u k g ,i s a z - h s o b o v a d g , a d i h s i n a l - n u k i g n i y e k g , a d r a l :i h c v u t e r i s a t t q a v a q s i Q . 1 ,l o z a t e ,l i s t a fl u s , d i s t o t p e r t s l o z a fl u s r o n , n i z e m i d a fl u s r a h 6 4 a d t a o s 6 4 4 3 5 2 0 2 :i h c v u t e r i s a t t q a v a h c a t r O . 2 n i z a fl u s li t e m , n i z a fl u s 2 1 r a h a d t a o s 3 2 2 1 2 1 0 1 :i h c v u t e r i s a t t q a v q o z U . 3 - e m i d a f l i s , n i z a d i r i p a f l u s n i s k o t e m o n o m a fl u s , n i s k o t r a h 4 2 a d t a o s 2 1 1 5 , 0 6 5 - v u t e r i s a t t q a v q o z u a t O . 4 n e l a fl u s :i h c r a h 8 4 4 2 a d Download 1.26 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling