M porsaev, B. Sh. Safarov, D. Q. Usmanova raqamliiqtisodiyot asoslari

Hukumat ( G )	Biznes (B)
Iste’molchi (C)
Hukumat ( G )	G2g Muvofiqlashtirish	G2b Ma’lumot	G2c Ma’lumot
Biznes (B)	B2G Davlat xaridlari	B2B Kompaniyalar o‘rtasidagi savdo bitim- lari	B2C Chakana savdo
Iste’molchi (C)	C2G Soliq	C2B Narxlarni taqqoslash	C2C Auksion bozorlari

2.4.1-rasm. Tijoratni tashkil etish modellari



Hozirda elektron tijoratning 3 ta subyekti - biznes ( B ), davlat ( G ) va iste ’molchi ( C ) tomonidan keng foydalaniladi. Elektron tijoratni tashkil etish modellarini batafsil ko‘rib chiqamiz .
B2B Model - ( Business-to Business, Biznesdan - Biznesga)
B2B atamasi odatda onlayn xizmatlarning keng doirasini anglatadi, ularda biron bir tarzda, xususiy shaxslar emas, balki korxonalar va kompaniyalar qatnashadilar. B2B sektorida kompaniyalar bir-birlariga sotadigan tovarlar va xizmatlar soti- ladi. Asosiy tovar va pul aylanmasi korporativ muhitda ro‘y beradi va iste’mol bozoriga deyarli kirmaydi.
B2B - bu faoliyat turi bo‘lib, Internet orqali ikki kompaniya o‘rtasida biznes yuritish ma’nosini bildiradi (bitim - ixtiyoriy bo­zor bitimi va taraflarning kelishuvi bilan amalga oshiriladigan qo‘shma iqtisodiy faoliyat hisoblanadi).
Internetda ushbu turdagi faoliyat kompaniyalar uchun eng istiqbolli hisoblanadi. Bu ishlab chiqaruvchilar o‘rtasida yangi darajadagi savdo aloqalarini o‘rnatishga imkon beradi va ular o‘rtasidagi sheriklik uchun yaxshi zamin yaratadi.
Bozor ochilib bormoqda va mahalliy bozorda o‘zaro hamkor- lik qilish va zarur xizmatlarni sotib olishuchun ko‘plab imkoni- yatlar yaratadi va mavjud chet eldan materiallar va asbob-uskuna- larni olib kirishdan yoki biznes sherikini uzoq vaqt izlashlashdan ozod qiladi. Xalqaro ma’noda elektron tijorat kompaniyaga global bozorda yuqori faollik qilish uchun yaxshi imkoniyat beradi.
B2B tizimi oddiy foydalanuvchilar, boshqa mumkin bo‘lgan hamkorlar uchun ochiq ham bo‘lishi mumkin, shu bi­lan, yopiq ham bo‘lishi mumkin, yani faqat ma’lum hamkorlar yoki ishchi guruh va faqat ma’lum bir texnologik vazifalarni amalga oshirish uchun mo‘jallangan bo‘ladi.
Ushbu modeldan foydalangan holda elektron tijorat yagona axborot tarmog‘i orqali amalga oshirilishi mumkin (2.4.2-rasm).
B2B saytlari orasida funktsional imkoniyatlari bilan quyidagi guruhlarni ajratish mumkin:

• 
  Kataloglar. Ular B2B turidagi saytning eng arzimas versiyasi bo‘lib, unda xaridor tomonidan belgilangan narxdagi mahsulot sotuvchisini topadi ;