M qudaybergenov q. Paxratdinov

Qadag’alaw ushi’n soraw ha’m tapsi’rmalar

1. 
   Qaraqalpaq adam atlari’n kimler izertledi?
   
2. 
   Qaraqalpaqstan toponimleri boyi’nsha kimler ilimiy izertlew jumi’slari’n ali’p bardi’?
   
3. 
   Qaraqalpaq tilindegi etnonimler boyi’nsha izertlewlerge sholi’w jasan’.
   

A’debiyatlar

1. 
   Әбдимуратов Қ. Неге усылай аталған? Нөкис, «Қарақалпақстан», 1965.
   
2. 
   Доспанов О., Доспанова Е. Исмиңиздиң сыры неде? Нөкис, «Қарақалпақстан», 2009.
   
3. 
   Қощанов Қ. Рус ҳәм қарақалпақ тиллериниң өз ара байланысы мәселелери. Нөкис, «Билим», 1991.
   
4. 
   Қурбанов М. Қорақалпоқ тилидаги географик терминларнинг лексик-грамматик хусусиятлари. Номзодлик диссертация автореферати. Нукус, 2011.
   
5. 
   Сайымбетов О. Қарақалпақ тилиндеги меншикли адам атлары. Нөкис, «Билим», 2000.
   
6. 
   Хожалепесова Ю. Прозвища в системе каракалпакской антропонимии. Автореферат кандидатской диссертации. Нукус, 1995.
   

§11. Ko’rkem a’debiyat tili ha’m stilistika boyi’nsha izertlewler


Joba

1. 
   Qaraqalpaq a’debiyati’ klassikleri shi’g’armalari’ tilinin’ izertleniwi.
   
2. 
   Qaraqalpaq da’stanlari’ tilinin’ izertleniwi.
   
3. 
   Qaraqalpaq tilinin’ stilistikasi’ boyi’nsha izertlewler.
   
4. 
   Qaraqalpaq shayi’r ha’m jazi’wshi’lari’ shi’g’armalari’ tilinin’ stillik o’zgeshelikleri boyi’nsha izertlewler.
   

Qaraqalpaq a’debiyati’ klassikleri shi’g’armalari’ni’n’ tilin lingvistikali’q planda izertlew, olardi’n’ qaraqalpaq a’debiy tili tariyxi’ndag’i’ a’hmiyetin ani’qlawg’a arnalg’an jumi’slar qaraqalpaq tilshi ilimpazlari’ ta’repinen 1960-ji’llardan baslap qolg’a ali’ndi’. D. Saytovti’n’,²⁷ H. Hamidovti’n’,²⁸ D.S. Nasi’rovti’n’²⁹ miynetlerinde qaraqalpaq a’debiyati’ klassikleri shi’g’armalari’ni’n’ leksikali’q, fonetikali’q ha’m grammatikali’q o’zgeshelikleri uli’wma planda analizlendi.

D.S. Nasi’rov, O. Dospanov, A. Bekbergenov ha’m D. Saytovlardi’n’ avtorli’g’i’nda «Қарақалпақ әдебияты классиклери шығармаларының тили» (Нөкис, «Билим», 1995) degen kitap baspadan shi’qti’. Bul kitapta Jiyen ji’raw, Ku’nxoja, A’jiniyaz, Berdaq, O’tesh, Omar, A. Muwsaev shi’g’armalari’ tilinin’ fonetikali’q, leksika-semantikali’q ha’m morfologiyali’q o’zgeshelikleri ko’rsetilgen.
2001-ji’li’ Sh. Abdinazimov ta’repinen Berdaq shi’g’armalari’ni’n’ tili boyi’nsha doktorli’q dissertaciya jaqlandi’. Ilimpazdi’n’ bul tema boyi’nsha «Бердақ дөретпелериниң фонетикасы» (Нөкис, 1994), «Сөзлерим мерўертдур айтылған ҳәр бир» (Нөкис, 1997), «Бердақ шығармалары тилиниң морфемалық қурылысы» (Нөкис, 2003), «Бердақ шығармаларының тили» (Ташкент, 2006) degen miynetleri basi’li’p shi’qti’. A’jiniyaz shi’g’armalari’ tilinin’ fonetikali’q ha’m morfologiyali’q belgileri, semantikali’q ha’m stilistikali’q o’zgeshelikleri Gu’lmira Qarli’baevani’n’ kandidatli’q ha’m doktorli’q dissertaciyalari’nda, monografiyalari’nda ko’rsetilgen.³⁰
Ku’nxoja, A’jiniyaz, Berdaq ha’m O’tesh shi’g’armalari’ tilindegi almasi’qlar Baxtiyar Ubaydullaevti’n’ izertlewlerinde analizlendi.³¹
Ko’rkem shi’g’arma tilinin’ stillik o’zgeshelikleri E. Berdimuratovti’n’ «Әдебий тилдиң функционаллық стильлериниң раўажланыўы менен қарақалпақ лексикасының раўажланыўы» (Нөкис, «Қарақалпақстан», 1973), A. Bekbergenovti’n’ «Қарақалпақ тилиниң стилистикасы» (Нөкис, «Қарақалпақстан», 1990), Gu’listan Ma’mbetnazarovani’n’ «Ибрайым Юсуповтың қосықларында дөренди атаўышлардың стильлик қолланылыўы» (Нөкис, «Билим», 1994), Esbergen Allanazarovti’n’ kandidatli’q dissertaciyasi’nda,³² B. Yusupovani’n’ miynetlerinde³³ so’z etilgen.
Seyfulg’abit Ma’jitov shi’g’armalari’ni’n’ tillik o’zgeshelikleri Bekmurza Dilanovti’n’ kandidatli’q dissertaciyasi’nda izertlendi.³⁴
Qaraqalpaq qaharmanli’q da’stanlari’ni’n’ tilin lingvistikali’q planda izertlew, olardi’n’ qaraqalpaq a’debiy tili tariyxi’ndag’i’ a’hmiyetin ani’qlawg’a arnalg’an jumi’slar O. Bekbawlov, Sh. Abdinazimov, A. Abdievler ta’repinen qolg’a ali’ndi’. O. Bekbawlovti’n’ «Қаҳарманлық эпостың араб-парсы лексикасы ҳәм оның тарийхый-лингвистикалық характеристикасы» (Нөкис, «Қарақалпақстан», 1979) miynetinde qaraqalpaq qaharmanli’q da’stanlari’ tilindegi arabsha ha’m parsi’sha so’zlerdin’ qollani’li’w dinamikasi’ ko’rsetilgen. «Qi’ri’q qi’z» da’stani’ni’n’ leksikali’q qurami’ Sh. Abdinazimovti’n’ kandidatli’q dissertaciyasi’nda,³⁵ ha’m oni’n’ «Лингвофольклористика» (Нөкис, 2015) degen miynetindegi ekinshi ha’m u’shinshi bo’limlerinde analizlengen. «Alpami’s» da’stani’ni’n’ tillik o’zgeshelikleri Azamat Abdievtin’ kandidatli’q dissertaciyasi’nda izertlendi. ³⁶
Qaraqalpaq tilinin’ stilistikasi’ menen shug’i’llani’w, tiykari’nan, 1970-ji’llardan baslandi’. Qaraqalpaq tilinde stil ma’selesi birinshilerden boli’p prof. E. Berdimuratovti’n’ miynetlerinde arnawli’ tu’rde so’z etildi. Funkcional stiller haqqi’nda oni’n’ «Әдебий тилдиң функционаллық стильлериниң раўажланыўы менен қарақалпақ лексикасының раўажланыўы» (Нөкис, 1973) atli’ miynetin ko’rsetiwge boladi’. Bul miynette qaraqalpaq a’debiy tilindegi funkcionalli’q stillerdin’ payda boli’wi’ ha’m qa’liplesiwi haqqi’nda ma’seleler ha’r ta’repleme analizlengen, olardi’n’ qaraqalpaq tilinin’ so’zlik qurami’ni’n’ bayi’wi’na sebepshi bolg’an tiykarg’i’ derekler ekenligi ilimiy jaqtan izertlengen. Funkcionalli’q stillerdin’ ha’r bir tu’rine si’patlama berilip, olardi’n’ ha’zirgi rawajlani’w jollari’ ha’m sebepleri ashi’p ko’rsetilgen.
Qaraqalpaq tili stilistikasi’ni’n’ predmeti ha’m wazi’ypalari’, ondag’i’ leksikali’q, morfologiyali’q ha’m sintaksislik qurallardi’n’ stilistikasi’, troplar ha’m stilistikali’q figuralar ha’m t.b. ma’seleler A. Bekbergenovti’n’ «Қарақалпақ тилиниң стилистикасы» (Нөкис, 1990) atli’ miynetinde qi’sqasha planda so’z etilgen.
Ha’zirgi qaraqalpaq tilindegi ilimiy stil Qi’di’rbay Bekbergenov ta’repinen arnawli’ izertlendi. Oni’n’ bul stilge arnalg’an kandidatli’q dissertaciyasi’nda ha’zirgi qaraqalpaq tilindegi ilimiy stil ha’r ta’repleme si’patlani’p, oni’n’ tiykarg’i’ belgileri ashi’p ko’rsetilgen.³⁷