M. S. Tulayev

Buxgalteriya hisobini ikkiyoqlama yozuv usulida yuritish prinsipi xo‘jalik 

---

31 
yurituvchi subyekt buxgalteriya operatsiyalarini ikkiyoqlama yozuv tizimi asosida 
ro‘yxatga olishi lozimligini bildiradi. Ikkiyoqlama yozuv tizimi shundan iboratki, 
bir xo‘jalik operatsiyasining summasi buxgalteriya hisobining ikki schetida - 
birining debetida va ikkinchisining kreditida aks ettiriladi. 
Xo‘jalik operatsiyalari, aktivlar va passivlarning pulda baholanishi 
barcha xo‘jalik operatsiyalari, voqealar, aktivlar va passivlar bir xil birlikda 
o‘lchanishi - pul bilan baholanishi lozim. 
O’zbekiston Respublikasida pul birligi - so‘m, uning bo‘laklari - tiyinlardir. 
Hisoblash prinsipi pul oqimi to‘grisidagi hisobotdan tashqari moliyaviy 
hisobotlar hisoblab yozish tamoyili asosida tuziladi. 
Hisoblab yozish tamoyiliga muvofiq aktivlar, passivlar, o‘z sarmoyasi, 
daromadlar, xarajatlar, xo‘jalik operatsiyalari va voqealar buxgalteriya hisobida bu 
harakatlar yuzasidan pul mablag‘lari yoki ekvivalentlari olingan yoxud to‘langan 
paytda emas, balki shu harakatlar sodir etilgan (yoki haqiqatda olingan) paytda aks 
ettiriladi. 
Hisoblab yozish tamoyili asosida tayyorlangan moliyaviy hisobotlar undan 
foydalanuvchilarga o‘tmishda pul to‘lab yoki pul mablag‘larini olib amalga 
oshirilgan operatsiyalar to‘g‘risidagina emas, shuningdek kelgusida pul 
to‘lanadigan majburiyatlar to‘grisida ham axborot beradi, bu esa tegishli iqtisodiy 
qarorlarni qabul qilish chog‘ida juda zarur hisoblanadi. 
Oldindan ko‘ra bilish (ehtiyotkorlik) prinsipi moliyaviy hisobotda aktivlar 
va daromadlar narxining oshirilib yuborilishiga va majburiyatlar yoki xarajatlar 
bahosi kamaytirilishiga yo‘l qo‘yilmasligi lozimligini bildiradi. 
Bu tamoyilning qo‘llanishi yashirin zahiralarni barpo etishga yoki ta’minotni 
oshirib ko‘rsatishga, aktivlar yoki foydani, majburiyatlar va xarajatlarni ataylab 
kamaytirishga va oshirib ko‘rsatishga huquq bermaydi.