M u n d a r I j a


Download 1.09 Mb.
Pdf ko'rish
bet29/51
Sana30.06.2020
Hajmi1.09 Mb.
#122499
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   51
Bog'liq
abiturshtabalgebra

a − 4)4 ni olamiz. Bu tenglamaning
yechimi =
2
− a
dir. Hozir biz berilgan to’g’ri
chiziqlar kesishish nuqtasining abssissasini topdik.
Uni manfiy deymiz, ya’ni
2
− a
0Bu tengsiz-
lik o’rinli bo’lishi uchun 2 − a < 0 bo’lishi kerak,
ya’ni 2 < a.
Javob: a > 2 (D).
15.
(98-9-15) Koordinata o’qlari
x
8

y
6
= 1 to’g’ri
chiziqdan qanday uzunlikdagi kesma ajratadi?
A) 12
B) 14
C) 9
D) 10
16.
(98-10-42) ning qanday qiymatida 2= 8 + n −
(3+ 4)va 3= 5 − 2n − (4n − 3)tenglamalar
bilan berilgan to’g’ri chiziqlarning kesishish nuq-
tasi Oy o’qida yotadi?
A) 2
B) 1,5
C) 15
D) 2
17.
(99-8-33) (2) = 3 va (2) = 5 shartni qanoat-
lantiruvchi chiziqli funksiyani aniqlang.
A) (x) =
1
2
+ 4
B) (x) = 2x − 1
C) (x) = 2+ 1
D) (x) = 3+ 9
18.
(96-6-13) Agar k < 0 va l > 0 bo’lsa, kx +
funksiyaning grafigi koordinatalar tekisligining
qaysi choraklarida joylashgan?
A) I; II
B) I; II; III
C) II; I; IV
D) I; III; IV
Yechish: kx to’g’ri chiziqning koordi-
nata o’qlari bilan kesishish nuqtalarini topamiz.
Agar = 0 desak, bo’ladi, = 0 de-
sak, −l/k. Demak, kx funksiyan-
ing grafigi koordinata o’qlarini (0; l) va (−l/k; 0)
nuqtalarda kesib o’tadi. Bu nuqtalar koordinata
o’qlarining musbat yo’nalishlarida turibdi (10.4-
chizmaga qarang). Shunday qilib, funksiya grafigi
koordinatalar tekisligining II; I va IV choraklari
orqali o’tadi.
Javob: II; I; IV (C).

112
19.
Agar k > 0 va l > 0 bo’lsa, kx funksiyan-
ing grafigi koordinatalar tekisligining qaysi chorak-
larida joylashadi?
A) I; II va III
B) I va II
C) I; III va IV
D) I; II va IV
20.
(97-8-13) Ushbu kx (k < 0 va l < 0)
funksiyaning grafigi qaysi choraklarda joylashgan?
A) I; II va III
B) I; III va IV
C) II va IV
D) II;III va IV
21.
(96-12-24) Grafigi rasmda tasvirlangan funksiyan-
ing qiymatlari ning qanday qiymatlarida 2
dan kichik bo’ladi?
6
-
B
B
B
B
B
B
B
B
BB
-2
-1
x
y
0
A) x ≥ 0
B) x > 0
C) x < 0
D) x ≤ 0
22.
(97-8-60) Rasmda = 4; = 3 va = 5 bo’lsa,
OC to’g’ri chiziqning burchak koeffitsiyentini to-
ping.
6
-
©©
©©
©©
©
A
A
A
A
c
a
b
x
A
C
y
0
A)
4
3
B)
3
5
C)
4
5
D)
3
4
23.
(98-10-91) ning qanday qiymatlarida kx + 3+
1 = 0 va 2+ (+ 1)+ 2 = 0 to’g’ri chiziqlar
parallel bo’ladi?
A) 2
B) 2
C) 3
D) 3 va 2
24.
(98-11-14) 
41
5
funksiyaning grafigi =
kx +
41
5
funksiyaning grafigiga ning qaysi qiy-
matida parallel bo’ladi?
A) (
5
41
)
1
B)
5
41
C) (
5
41
)
1
D) 
5
41
25.
(99-1-46) x+= 1 tenglama bilan berilgan to’g’ri
chiziqqa parallel to’g’ri chiziqni toping.
A) 2+ 2+ 3 = 0
B) x − 1
C) x − y = 2
D) + 1
26.
(98-3-41) = 1 ga nisbatan = 2+ 1 ga sim-
metrik bo’lgan to’g’ri chiziqning tenglamasini to-
ping.
A) = 2x − 1
B) = 2+ 1
C) = 1 − 2x
D) = 2x
Yechish: = 2x+1 to’g’ri chiziqning ikkita nuq-
tasini olamiz. Masalan,(0; 1)(1; 3)Endi ularga
= 1 ga nisbatan simmetrik bo’lgan (0; 1)(1; 1)
nuqtalar orqali o’tuvchi to’g’ri chiziq tenglamasini
topamiz: Javob: = 1 − 2(C).
27.
(98-10-88) ga nisbatan = 2+ 1 ga sim-
metrik bo’gan to’g’ri chiziqning tenglamasini to-
ping.
A) = 2x − 1
B) =
x
2
− 1
C) =
x
2
+ 1
D) =
x − 1
2
28.
(98-12-29) Ox o’qqa nisbatan = 2+ 3 to’g’ri
chiziqqa simmetrik bo’gan to’g’ri chiziqning teng-
lamasini ko’rsating.
A) 2x − 3
B) = 2x − 3
C) 2+ 3
D) = 3x − 2
29.
(01-3-12) Ushbu
(+ 3)+ (a
2
− 16)+ 2 = 0
to’g’ri chiziq ning qanday qiymatida abssissa
o’qiga parallel bo’ladi?
A) 3
B) 2
C) 2
D) 3
30.
(01-12-40) va ning qanday qiymatlarida
2xm − 3ny = 12 va 3xm + 2ny = 44 to’g’ri chi-
ziqlar (1; 2) nuqtada kesishadi?
A) = 10, = 4
B) = 8, = 6
C) = 4, = 10
D) = 12, = 2
31.
(02-1-45) Agar barcha lar uchun (x) = 6x − 3
bo’lsa, (x−1) tenglama bilan aniqlanadigan
to’g’ri chiziqning burchak koeffitsiyentini toping.
A) 6
B) 5
C) 7
D) 6
32.
(02-12-5) = 2+ 1 va − x funksiyalar-
ning grafiklari qaysi koordinatalar choragida ke-
sishadi?
A) I
B) II
C) III
D) IV
33.
(96-11-31) (2; 1) nuqtadan + 2 to’g’ri
chiziqqacha bo’lgan masofani toping.
A) 2,25
B) 15

2
C)
1
4
D)
1
2

113
Yechish: 5-qoidadan foydalanib, (2; 1) nuq-
tadan x − y + 2 = 0 to’g’ri chiziqqacha bo’lgan
masofani hisoblaymiz
=
|− 1 + 2|

1
2
+ 1
2
=
3

2
=
3

2
2
= 15

2.
Javob: 15

2 (B).
34.
(96-12-31) (2; 2) nuqtadan + 1 to’g’ri
chiziqqacha bo’lgan masofani toping.
A) 1,5
B)

2
2
C)
1
2
D) 225
35.
(03-11-30) Koordinatalar boshidan 5x+12= 60
to’g’ri chiziqqacha bo’lgan masofani aniqlang.
A) 4
8
13
B) 5
C) 5
3
13
D) 4
7
13
10.3
Kvadratik funksiya
ax
2
bx ko’rinishdagi funksiyaga kvadratik
funksiya deyiladi. Bu yerda a, b, c lar berilgan sonlar
bo’lib, a 6= 0Kvadratik funksiyaning aniqlanish sohasi
D(y) = R. Kvadratik funksiya quyidagi xossalarga ega.
1.
ax
2
bx (a 6= 0) kvadrat uchhadning
grafigi paraboladan iborat (10.5-chizma):
a) a > 0 da parabola shoxlari yuqoriga yo’nalgan;
b) a < 0 da parabola shoxlari pastga yo’nalgan;
c) D > 0 da parabola Ox o’qi bilan 2 ta
umumiy nuqtaga ega;
d) = 0 da parabola Ox o’qiga urinadi,
ya’ni 1 ta umumiy nuqtaga ega;
e) D < 0 da parabola Ox o’qi bilan umumiy
nuqtaga ega emas.
2.
Parabola uchining koordinatalari (x
0
y
0
) quyi-
dagi formula yordamida hisonlanadi:
x
0

b
2a
,
y
0
ax
2
0
bx
0

b
2
− 4ac
4a
.
3.
Agar parabola uchi (x
0
y
0
) da bo’lsa, =
ax
2
+bx+kvadrat uchhad a(x−x
0
)
2
+y
0
ko’rinishda tasvirlanadi.
4.
ax
2
bx funksiyaning qiymatlar so-
hasi:
a) a > 0 da E(y) = [y
0
),
b) a < 0 da E(y) = (−∞y
0
].
5.
Parabola simmetriya o’qining tenglamasi
x
0
Bu yerda x
0
parabola uchining abs-
sissasi.
6.
ax
2
bx = 0 tenglamaning x
1
, x
2
ildizlari
ax
2
bx funksiyaning nollari deyi-
ladi va
x
1
x
2
2
x
0
bo’ladi. Bu yerda x
0
parabola uchining abssissasi.
7.
(x) funksiyani (ab) vektorga parallel
ko’chirsak (x − a) + funksiya hosil
bo’ladi.
1.
(98-8-24) Agar B(2; 7) nuqta kx
2
+8x+m
parabolaning uchi bo’lsa, va ning qiymatla-
rini toping.
A) = 1, m 9
B) = 2, m 1
C) 1, m 16
D) = 2, m = 1
Yechish: Ma’lumki ax
2
bx parabola
uchining abssissasi x
0

b
2a
formuladan top-
iladi. Shuning uchun 2 = 
8
2k
yani = 2
bo’ladi. Endi = 2x
2
+ 8tenglikka nuq-
taning koordinatalarini qo’yib ning qiymatini
topamiz. 7 = 8 − 16 + m, m = 1.
Javob:
= 2, m = 1(D).
2.
(96-6-21) x
2
− 4+ 3 parabolaning uchi ko-
ordinatalar tekisligining qayerida joylashgan.
A) IV chorakda
B) Ox o’qida
C) III chorakda
D) II chorakda
3.
(97-2-21) x
2
+ 4x − 2 parabolaning uchi ko-
ordinatalar tekisligining qayerida joylashgan.
A) I chorakda
B) II chorakda
C) Oy o’qida
D) III chorakda
4.
(97-8-21) x
2
− 6+ 10 parabolaning uchi
koordinatalar tekisligini qayerida joylashgan.
A) II chorakda
B) III chorakda
C) Oy o’qida
D) I chorakda
5.
(97-3-16) ning qanday qiymatida kx
2
− 2
funksiyaning grafigi A(1; 1) nuqtadan o’tadi?
A) 4
B) 3
C) 3
D) 2
6.
(98-4-45) kx
2
− 2kx + 3 va = 2 − kx
funksiyalarning grafiklari ning nechta butun
qiymatlarida kesishmaydi?
A) 3
B) 2
C) cheksiz ko’p
D) 4
Yechish: Ma’lumki, (10.1-ning 6-qoidasiga qarang)
funksiyalarning grafiklari kesishmasa
½
kx
2
− 2kx + 3
= 2 − kx

114
sistema yechimga ega emas. Bu yerdan kx
2

2kx + 3 = 2 − kx tenglamaning yechimga ega
emasligi kelib chiqadi. Agar = 0 bo’lsa, 3 = 2
tenglik hosil bo’ladi. Bu tenglik to’g’ri emas. De-
mak, = 0 da funksiyalarning grafiklari kesish-
maydi. Endi k 6= 0 holni qaraymiz. Bu holda
kx
2
− kx + 1 = 0 kvadrat tenglama yechimga ega
emas. Ma’lumki, kvadrat tenglamaning diskrim-
inanti D < 0 bo’lsa, u yechimga ega bo’lmaydi.
D < 0 shart k
2
− 4k < ⇐⇒ k(k − 4) 0
shartga teng kuchli. Bu tengsizlik oraliqlar usuli
yordamida oson yechiladi, uning yechimi (0; 4)
dan iborat. Bu intervalda 123 butun sonlari
bor. Yuqorida ko’rsatildiki = 0 da ham sistema
yechimga ega emas edi. Shunday qilib ning 4
ta butun qiymatida funksiyalarning grafiklari ke-
sishmaydi. Javob: 4 (D).
7.
(98-12-94)
= (k − 2)x
2
− 3kx + 2 va
kx
2
+kx+4 funksiyalarning grafiklari kesish-
maydigan ning barcha butun qiymatlari yig’indi-
sini toping.
A) 0
B) 1
C) 2
D) 3
8.
(01-12-18) ning qanday qiymatlarida = 2ax+
1 va = (a − 6)x
2
− 2 funksiyalarning grafiklari
kesishmaydi?
A) (3; 6)
B) (−∞; 6) ∪ (3; )
C) 
D) (6; 3)
9.
(99-3-11) ning qanday qiymatlarida
= 9x
2
− 12+ 35parabola abssissalar o’qi
bilan ikkita umumiy nuqtaga ega bo’ladi?
A) =
4
35
B) a <
4
35
C) a >
4
35
D) a <
18
35
10.
(98-8-17) Agar (x) = 2 − ax
2
va g(x) = 2x
funksiyalarning qiymatlari 1 va = 0 da
teng bo’lsa, va ning qiymatini toping.
A) 1, b = 1
B) = 1, b = 1
C) = 1, b 1
D) = 5, b 1
11.
(98-10-59) A(1; 1), B(0; 3) va C(2; 3) nuqtalar-
dan o’tuvchi parabola qaysi funksiyaning grafigi
hisoblanadi?
A) = 2x
2
+ 2x − 3
B) = 2x
2
− 2x − 3
C) = 2x
2
− 4+ 3
D) = 2x
2
− 3+ 2
12.
(98-11-79) ning qanday qiymatida = 1 to’g’ri
chiziq, x
2
− 2parabolaga urinadi?
A) 4
B) 1
C) 3
D) 2
13.
(00-6-11) ning qanday qiymatlarida
ax
2
+ 4parabola koordinata o’qlarini
A(1; 0) va B(0; 4) nuqtalarda kesib o’tadi?
A) 8
B) 4
C) 4
D) 1
14.
(00-7-22) ning qanday qiymatida
x
2
− 4+ 12 − a parabolaning uchi M(2;4)
nuqtada yotadi?
A) 3
B) 2
C) 4
D) 5
Yechish: 3-xossaga ko’ra, parabola tenglamasi
= (x − 2)
2
+ 4 ko’rinishda bo’ladi. Uni masala
berilishidagi x
2
− 4+ 12 − a bilan ten-
glashtirib, 4 + 4 = 12 − a ni hosil qilamiz. Bu
yerdan = 4Javob: 4 (C).
15.
(98-6-31) = 2x
2
bx parabolaning uchi
(3; 5) nuqtada joylashgan. Bu funksiya nol-
larining o’rta arifmetigini toping.
A) 1
B) 2
C) 3
D) 1
16.
(00-2-26) A(1; 9) nuqta −x
2
ax + 4 parabo-
laga tegishli. Parabola uchining ordinatasini to-
ping.
A) 13
B) 6
C) 4
D) 2
17.
(02-11-18) 3x
2
+12x−16 parabola uchining
koordinatalari yig’indisini toping.
A) 1
B) 1
C) 0
D) 2
18.
(02-11-19) ning nechta butun qiymatida
= (x − 4a)
2
a
2
+ 10+ 21 parabola uchining
abssissasi musbat, ordinatasi esa manfiy bo’ladi?
A) 0
B) 1
C) 2
D) 3
19.
(03-8-18) ning nechta butun qiymatida
= (x − 2a)
2
a
2
− 9+ 14 parabola uchining
abssissasi musbat, ordinatasi esa manfiy bo’ladi?
A) 1
B) 2
C) 4
D) 5
20.
(97-12-21) Agar a < 0 va b
2
− 4ac < 0 bo’lsa,
ax
2
bx funksiya grafigi koordinatalar
tekisligining qaysi choraklarida joylashadi?
A) I, II
B) III, IV
C) II, III
D) I, II va IV
Yechish: a < 0 shartdan parabola shoxlari pastga
qaragan ekanligi kelib chiqadi. b
2
4ac < 0 shart-
dan parabola Ox o’qini kesmasligi kelib chiqadi.
Demak, parabola Ox o’qidan pastga, ya’ni III va
IV choraklarda joylashgan. Javob: III, IV (B).
21.
Agar a > 0 va b
2
4ac < 0 bo’lsa, ax
2
+bx+c
funksiya grafigi koordinatalar tekisligining qaysi
choraklarida joylashgan?
A) I, IV
B) I, II va IV
C) faqat IV
D) III, IV
22.
(98-11-13) Ushbu 3x
2
+8x−8 funksiyaning
grafigi qaysi choraklarda joylashgan?
A) II, III, IV
B) barcha choraklarda
C) III, IV
D) I, II, III
23.
(00-8-11) Ushbu (x) = 4x
2
+ 2x − 1 funksiya-
ning grafigi koordinatalar tekisligining qaysi chorak-
larida joylashgan?
A) III; IV
B) I; II; III
C) I; III
D) II; IV
24.
(98-1-16) Rasmda qaysi funksiyaning grafigi tas-
virlangan?

115
6
-
x
y
0
3
-1
1
_
B
B
B
B
B
B
B
B
BB
£
£
£
£
£
£
£
£
££
A) = 3x − x
2
B) = 3x
2
− 3
C) = 3(1 − x
2
)
D) x
2
+ 3x
25.
(01-9-38) x
2
+px+parabola = 5 nuqtada
Ox o’qiga urinadi.
q
p
ni toping.
A) 1
B) 2
C) 2,5
D) 25
Yechish: Masala shartidan parabolaning uchi
(5; 0) nuqtada ekanligi kelib chiqadi. 3-ga ko’ra
= (x−5)
2
x
2
10x+25 ni olamiz. Bu yerdan
10, q = 25 ekanligi kelib chiqadi. Demak,
p/q 25Javob: 25 (D).
26.
(01-12-41) ning qanday qiymatlarida (x) =
3x
2
+ 2tx − (t − 1)
2
funksiya (1) = 2 shartni
qanoatlantiradi?
A) ±3
B) ±1
C) 3
D) ±2
27.
(01-2-25) Ushbu
= 4x
2
+ 4+ 1 va = 2+ 1
funksiyalar grafiklari kesishish nuqtalari koordi-
natalarining yig’indisini toping.
A) 05
B) 1
C) 05
D) 15
28.
(02-5-12) ning qanday qiymatlarida = (+
4)x
2
− 2(+ 2)+ 1 kvadrat uchhadning grafigi
abssissalar o’qidan pastda joylashadi?
A) (
1
4
; 1)
B) (2; 1)
C) 
D) (−∞)
29.
(03-5-34) ax
2
funksiya grafigi A(1; 3)
va B(3; 0) nuqtalardan o’tishi ma’lum bo’lsa,
c
a
ning qiymati nechaga teng.
A) 9
B) 9
C) 8
D) 10
30.
(03-6-50) ning qanday qiymatlarida x
2
funksiyaning qiymati 9 dan katta bo’ladi?
A) < x < 3
B) x < −3
C) x > 3
D) x < −3, x > 3
31.
(03-7-57) ning qanday qiymatida mx + 2
to’g’ri chiziq va 5x
2
parabola abssissasi
1 bo’lgan nuqtada kesishadi?
A) 3
B) 3
C) 7
D) 7
32.
(03-8-46) 2x
2
+ 5x − 3 funksiyaning eng
katta qiymatini toping.
A)
1
8
B)
1
4
C) 5
D) 3
10.4
Teskari funksiya
Bizga to’plamni to’plamga akslantiruvchi =
(x) funksiya berilgan bo’lsin. Faraz qilaylik, D() =
va E() = bo’lsin. Agar har bir y ∈ Y uchun
(x) = y
(1)
tenglama yagona x ∈ D() yechimga ega bo’lsa, f
funksiya teskarilanuvchan deyiladi. Agar teskarilanuv-
chan funksiya bo’lsa, u holda har bir y ∈ E() ga (1)
tenglamaning yagona yechimi bo’lgan x ∈ D() ni mos
qo’yuvchi akslantirish ga teskari funksiya deyiladi va
f
1
shaklda belgilanadi, ya’ni f
1
(y)Teskari
funksiya ta’rifidan quyidagilar kelib chiqadi.
1.
D() = E(f
1
) va D(f
1
) = E() tengliklar
o’rinli.
2.
Barcha x ∈ D() uchun f
1
((x)) = o’rinli.
3.
Barcha x ∈ D(f
1
) uchun (f
1
(x)) = x
o’rinli.
4.
Agar (
Download 1.09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   51




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling