Mab3У : экология ва унинг ривожланиши режа: Экологиянинг ривожланиш тарихи
Download 1.7 Mb. Pdf ko'rish
|
Маъруза ЭКОЛОГИЯНИНГ РИВОЖЛАНИШИ
- Bu sahifa navigatsiya:
- Антропоген омиллар
- Абу Райҳон Беруний
|
ҳақидаги таълимот - биосфера таркиби, тузилиши ва
энергетикаси тирик организмлар фаолияти мажмуи билан белгиланадиган, яъни тирик мавжудотлар тарқалган ер қобиғидир. Бизнинг она сайѐрамизда, ҳаѐт кечираѐтган ҳайвонлар, ўсимликларни географик тарқалишига бевосита таъсир кўрсатувчи ҳар қандай ташқи омиллар экологик омиллар деб аталади. Муҳитнинг барча омили шартли равишда учта катта гуруҳга ажратилади. Булар абиотик, биотик ва антропоген омиллардир . Абиотик омиллар – бу нотирик табиат омилидир: ѐруғлик, ҳарорат, намлик, шамол, тупроқ киради. Биотик омиллар – бу тирик организмларнинг бир-бирига ўзаро таъсиридир: яъни ўсимликлар хашаротлар орқали чангланиши, кичик хайвонлар билан катта хайвонлар озиқланиши ва бошқалар киради. Антропоген омиллар - Инсоннинг организмларга бевосита ва яшаш муҳитларига таъсиридир. Маълумки, кишилик жамиятининг ривожланиши билан атроф муҳитга антропоген омилларининг таъсири кучайиб кетди. Айниқса кейинги йилларда бундай таъсир биосфера чегарасидан чиқиб, коинотгача етиб борди ва муҳитнинг экологик тозалигини сақлаш дунѐ миқѐсидаги глобал масалага айланди. Экология гарчи биология фанидан келиб чиққан бўлсада, у нафақат биологик фанлар билан, балким жуда кўп нобиологик фанлар билан ҳам узвий боғлиқ. Бундай фанлар қаторига математика, физика, кимѐ, геодезия, архитектура, дизайн, назарий механика, қурилиш материаллари ва буюмлари, қурилиш индустриясининг технологик ускуналари ва бошқа фанлар билан узвий боғлиқ. физика фани билан алоқаси – қуѐш энергияси, электромагнит ва товуш тўлқинлари, радиоактив нурланиш, иссиқлик режими ва бошқаларнинг организмларга таъсирини ўрганиш; кимѐ фани билан алоқаси – органик ва минерал моддаларнинг табиатда айланишини ўрганади. Жумладан, ўзбек олими Абу Райҳон Беруний (973-1051 йиллар) ѐзиб қолдирган асарларида (унинг 152 та асари бўлиб, шундан бизгача 27 таси етиб келган) йил ва фаслларнинг ўзгариши билан ҳайвонлар ва ўсимликларнинг Download 1.7 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|