Ma`deniyat taniw uzb

1. Madaniyat falsafasi — madaniyatdagi murakkab va ko`p maqsadli jarayonlarni taxlil 
qilishda yondashuvning eng umumiy tamoyillarini namoyon qilib, qiyosiy taxlil, tasniflashga 
asoslanadi. Madaniyatni falsafiy nuqtai nazardan anglash, madaniy tushunchalarni falsafiy jihatdan 
asoslash bilan bog`liq qarashlar mavjud. Insoniyat yashaydigan tabiiy va ijtimoiy guruhlar 
(sotsium) olamida uning jismoniy, ma`naviy va ruhiy hayot faoliyati shakllanadi. Insonning asha 
shu hayot faoliyati rivojlanishini nazariy jihatdan tushuntirish va o`ziga xos tahlil usullari 
madaniyat falsafasi bilan aloqador. 
3. Madaniyat sotsiologiyasi — jamiyatning biron tarixiy davrida mavjud madaniy 
jarayonlarni o`rganish bilan shug`ullanadi; ya`ni har xil sotsiologik axborotlar to`planib qayta 
ishlanadi va tahlil qilinadi. Xullas, ana shunday jarayonlar bilan bog`liq bo`lgan madaniy jarayonni 
empirik tadqiq qiladi. Ma`lum madaniy sharoitda kishilarning o`zaro munosabatlari va boshqa 
ijtimoiy–madaniy hodisalar ham shu sohaning ob`ektidir . 
4. Madaniyat tarixi — har bir madaniyatni noyob va betakror hodisa sifatida o`rganadi; 
shuningdek, turli madaniy jarayonlarni o`zaro taqqoslaydi, ularning o`zaro munosabati va o`zaro 
ta`sirini, zamon va makondagi farqlarini, madaniy taraqqiyotidagi o`ziga xos va umumiy jihatlarini 
tadqiq etadi. Areologlar, antropologlarning XX asrda olib borgan bir qator tadqiqotlari “madaniyat” 
terminiga yangi ma`no yukladi. Antropologlarning kuzatishlariga ko`ra, Avstaraliyaning tub 
xalqlari yoki Afrika bushmenlari orasida ibtidoiy qonunlar bo`yicha yashaydigan qabilalar bor. 
Ularda opera teatrri ham, suratlar ko`rgazmasi ham yo`q. Lekni bu qabilalarni dunyoning 
tsivilizatsiyalashgan xalqlari bilan bog`lab turadigan mezonlar va qadriyatlar tizimi bor. O`sha 
mezon va qadriyatlar ularning tili, qo`shiqlari, raqslari, urf–odatlari, an`ana va xulq–atvor tarzidir. 
Shular yordamida hayotiy tajriba tartibga solinadi, odamlar o`rtasidagi munosabat yaxshi tomonga 
o`zgaradi. Har ikkala jarayon yo butun jamiyatning yoki jamiyatning ma`lum qismi hayot tarzini 
3
Kravchenko A.I. Kul`turologiya. – Uchebnik. “Prospekt”, M.:2005, str.15. 

---

8 
ifoda etadi. Kundalik hayotda odamlarning atrofini o`rab turgan moddiy yodgorliklar o`tmish 
madaniyatni yoki madaniy merosni tashkil qiladi. Bu xalqlarda urf–odatlar, yodgorliklar muqaddas 
bir narsa sifatida saqlanadi, avloddan–avlodga o`tkazilib boraveradi. Zotan, tarixiy madaniyatda 
an`anaviylik kuchli.