Magnit dipol momenti. Dia, para va feromagnitiklar

MAGNIT DIPOL MOMENTI.
DIA, PARA VA FEROMAGNITIKLAR

REJA:
1. Muhitning magnit maydoni.

2. Magnit singdiruvchanligi.
3. Dia va para magnetiklar.
4. Feromagneteklar va ularning magnitlanishi.
5. Ferromagnetizmda gisterezis hodisasi. Feromagnetiklarda domenlar prinsipi.

1. Muhitning magnit maydoni. Har xil muhitlarni magnit singdiruvchanligi moddalarning magnit xossalarni ularni tashkil etgan atom va molekulalarning hosil qiladigan mikrotoklariga bog’liq bo'lgani haqidagi birinchi ta'limot Amperga tegishli. Amper gipotezasiga asosan moddalarni magnit xossasini, ushbu moddani tashkil etgan atomlar elektronlarini yadro atrofidagi orbital harakati vujudga keltiradi. Bu vaqtdagi orbital tok
J = eν = eυ/2πr
e - elektron zaryadi, ν - uning aylanish chastotasi, υ - elektronning chiziqli tezligi, r- esa orbita radiusi.
Aylanma tokda orbital magnit moment hosil bo'ladi.

S=πr² orbital yuzasi.
Elektronning aylanishidagi impuls momenti
H = m[rυ] L_C = mυr
LC bilan P_m vektorlar qarama-qarshi yo'nalishga ega. Tenglama birgalikda yechsak P_m = γL_C

Elektronning gidromoment orbital momentlar nisbati deyiladi. Elektronning yadro atrofida aylanishida uning pretsessiyalanishi vujudga keladi va unga Larmor pretsessiyalanishi deyiladi.
Tizimga yo’nalishi aylanish o’qi bilan mos tushuvchi bir jinsli kuchsiz doimiy magnit maydon kiritilishi natijasida yuzaga keluvchi bir xilda zaryadlangan zarrachalar tizimining qo’shimcha aylanishi Larmor pretsessiyasi deyiladi. Bu hodisani birinchi bo’lib, 1895 yilda ingliz fizigi J.Larmor kuzatgan. Uning nomi bilan ataluvchi teoremaga ko’ra, bir jinsli magnit maydon kiritilganda elektronlar sistemasining harakat tenglamasi o’z shaklini saqlaydi, agar ( bu yerda e – elektronning zaryadi, m – massasi) chastota bilan maydon yo’nalishi bo’ylab tekis aylanayotgan korrdinata sistemasiga o’tilsa, pretsessiya sodir bo’ladi. chastota Larmor chastotasi deb aytiladi. Maydon chastotali har bir elektron atomi orbitasining maydon yo’nalishi bo’ylab pretsessiyasi hosil bo’lishiga olib keladi.
Larmor pretsessiyasi zaryadlangan zarrachalarga Lorens kuchi ta’sir qilishiga asoslangan va giroskop harakatida uning aylanish o’qi yo’nalishini o’zgartirishga intiladigan kuch ta’siridagi pretsessiyasiga o’xshash.
Agar chastota magnit maydon bo’lmaganda zarrachalarning aylanish chastotasi bilan solishtirilganda kichik bo’lsa, Larmor teoremasi o’rinli bo’ladi. Elektronlar uchun hattoki juda kuchli magnit maydonda (H 10⁶ E)  10¹³ s^-1 , negaki atomda elektronlarning aylanish chastotasi ( )10¹⁶ s^-1 tartibga ega. Bu yerda Z – yadro zaryadi, n – atomning bosh kvant soni. Buning natijasida Larmor teoremasi juda keng qo’llanilish sohasiga ega. Elektronlar sistemasining qo’shimcha aylanishi natijasida (Larmor pretsessiyasi) magnit maydonda sistemaning magnit momenti yuzaga keladi. Shuning uchun Larmor pretsessiyasi asosida diamagnetizm, Zeyeman effekti kabi hodisalarni tushuntirish mumkin bo’ladi.