Magnit maydanindagi jaqtiliq spektrinin quramalasiwi. Zeeman effekti temasinda jaz

2.4. Zeemanniń teris effekti. Bul effekt menen Faradey hádiysesi
ortasındaǵı munasábet
Zeeman effekti yutilish sızıqlarında da gúzetildi {Zeemanning teris effekti). Eger jutiwshi element, mısalı, jutiliwiniń keskin spektral sızıqın beretuǵın metall puwi elektromagnit polyusı arasına quyilsa, ol halda jutiliw spektrining kórinisi magnit maydanı berilgende ózgeredi. Maydan bolmaǵan halda boyliq baqlawda jutiliwdiń keskin sızıqı kórinedi; magnit maydanı berilgende bul sızıq eki jutiliw sızıǵına almasadı, olar dáslepki sızıqtan eki tárepte simmetrik túrde úlken hám kishi tolqınlar tarawına jiljitilgan boladı; bunda ∆v jılısıw úlkenligi magnit maydanınıń kernewiligi proporsional túrde ósedi hám sol (171. 8) formula menen anıqlanadı (bundaǵı sızıq normal effektke sáykes keletuǵın sızıq ):
(3.1)
Kese baqlawda dáslepki jutiliw sızıǵı janında taǵı eki sızıq payda boladı, bular onıń eki tárepinde odan aralıqta turadı. Jutiliw koefficienti túsip atırǵan jaqtılıqtıń polyarlanıw xarakterine (yaǵnıy sızıqlı yamasa dóńgelek qutblangan ekenine) baylanıslı [6].
Bul hádiyselerdiń teoriyalıq mánisin túsiniw ańsat. Magnit maydanları tásiri astında atomlar shayqalıwınıń menshikli dáwirleri hám sonday eken, yutilish sızıqlarınıń jaǵdayı Ózgeredi. Boyliq jóneliste baqlaw oń hám shep aylanıwǵa sáykes keletuǵın menshikli chastotalar túrli táreplerge jılısıwın kórsetedi. Zeeman hádiysesi menen Faradey hádiysesi ortasındaǵı munasábet áne soǵan qaray anıqlanadı. Sınıw kórsetkishi tekserilip atırǵan tolqındıń chastotası elementtıń menshikli jiyliklerine jaqınlıǵına baylanıslı bolǵanı (dispersiya iymek sızig'i) ushın, magnit maydanı tásiri astında sınıw kórsetkishi de ózgeredi; bunda oń sheńber hám shep sheńber boyınsha polyarlanǵan tayınlı chastotalı tolqınlar ushın sınıw kórsetkishi túrlishe ózgeredi [6].
Sonday etip, magnit maydanı tásiri astında nurdıń ekige ajralıp (aylanıp ) sınıw hádiysesi, yaǵnıy Frenel teoriyasına tiykarlanıp polyarlanıw tegisliginiń aylanıw hádiysesi (Faradey hádiysesi) júz beredi [6].
Dispersiya iymek sızig'ida munasábetler arttırılǵan masshtabda suwretlengen. I iymek sızıq magnit maydanında shep sheńber boyınsha qutblangan nurdıń sınıw kórsetkishi ózgeriwin, II iymek sızıq oń sheńber boyınsha qutblangan nurdıń sınıw kórsetkishi ózgeriwin kórsetedi. Qandayda bir λ tolqın uzınlıǵı ushın magnit may- donida nur sheńber boylap ekige ajralıp sınıwı sızılmadan kórinip turıptı. λ uzınlıq λ0 ge qanshellilik jaqın bolsa, bul effekt sonshalıq kúshlilew boladı. Haqıyqattan da, yutilishning menshikli sızıqları qasında aylanıw effekti ásirese úlken boladı. Biraq polyarlanıw tegisligi aylanıwınıń metodı aqır-aqıbetde dárejede bayqaǵısh metod bolǵanı sebepli menshikli chastotalardan talay uzaqta da hádiyse ańsat baqlanadı [4].