Magnit maydanindagi jaqtiliq spektrinin quramalasiwi. Zeeman effekti temasinda jaz

2. 3. Zeemanniń anomal effekti
Keyingi izertlewlerdiń kórsetiwishe, spektral sızıq bóliniwiniń (ajırasıwınıń) joqarıda xarakteristika etilgen túri, yaǵnıy eki δ- komponenta hám bir π- komponentadan ibarat triplet ónim bolıwı júdá kemnen-kem júz berer eken. Bóliniwdiń bul túri ámelde bir tayınlı monoxromatik tolqınnan ibarat bolǵan hám singlet sızıqlar dep atalatuǵın ápiwayı spektral sızıqlardı harak terleydi. Bul bóliniw normal bóliniw dep ataladı. Spektral sızıqlardıń kópshiligi quramalı boladı, olar multipletlar bolıp, bir-birine tıǵız jaylasqan eki yamasa bir neshe sızıqtan ibarat boladı. Ápiwayı multiplet-dublet, mısalı, natriyning sarı sızıǵı bolıp, ol tolqın uzınlıqları derlik 6 A ga parıq etetuǵın eki D1 hám D2 sızıqtan (λ1 = 5895, 920 A hám λ2=5889, 963 A) ibarat ; D2 sızıqtıń intensivligi Dl sızıqtıń intensivliginen eki ret artıq. Kóbinese kóp komponentalardan dúzilgen jáne de quramalılaw, multipletlar ushraydı [10].
Bul multipletlarga magnit maydanı tásir etkende spektral sızıqlardıń bóliniw tábiyat kórinisi joqarıda xarakteristika etilgeninen quramalılaw boladı. Mısalı, natriyning dubleti sonday bólinediki, bunda D2 sızıq 6 kompo- nentaga, D1 chizi 4 komponentaga iye boladı. Olardıń bir bólegi δ-komponentalar, bo'lib, bir-birinen sonshalıq qochiq turadıki, áyne sol magnit maydanında geyparalarınıń bóliniwi normal bóliniwden artıq, basqalarınıń bóliniwi normal bóliniwinen kishi boladı ; bólek π- komponenta hám δ-komponentalarning intensivligi sondayki, hámme sızıqlardıń qospası qutblanmagan jaqtılıq boladı [10].
Zeeymanning bul anomal effekti tábiyat kórinisinnng quramalı bóliniwi sızıq xarakterinning sırtqı magnit maydanı bolmaǵan halda quramalılıǵına kútilmegende baylanıslı bolıp qalǵan emes. Ulıwma sebep elektrondıń elektr zaryadına ıyelewden tısqarı taǵı málim bir magnit momentine de ıyelewinde bolıp tabıladı. Bul magnit momenti menen atom ishinde tásir etetuǵın magnit maydanınıń óz-ara tásiri nátiyjesinde spektral sızıqlar quramalı struktu rali boladı, bul magnit momenti menen sırtqı magnit maydanınıń óz-ara tásiri nátiyjesinde sızıqlar quramalı (anomal) túrde bólinedi. Bunday óz-ara tásirinler tek kvant teoriyası járdeminde esapqa alınadı. Tek kvant teoriyasıǵana Zeeymanning anomal effekti ni qánaatlanarli dárejede aytıw menen teńdey spektral sızıqlar strukturasınıń quramalı bolıw sebebin da anıqladi [1].
Zeeymanni ápiwayı (normal ) effekti de kvant teoriyasında aytiladi, bunıń ústine, kvant teoriyası járdeminde tabılǵan nátiyje Lorents jaratqan ápiwayı teoriya nátiyjeleri menen birdey bolıp shıǵadı. Zeeymanning dáslepkitajribalarida normal triplet kuzatilish fakti júdá qolay hal bolıp, biraq ol optikalıq hádiyselerdiń elektron teoriyasın rawajlandırıwda oǵada zárúrli rol oynadı.. Elektron teoriyanıń talqiniga ámel etip, bul quramalılaw hallar anomal hallar gápine kirgizildi; haqıyqat de bolsa olar ulıwmalaw hádiyse bolıp, normal effekt bolsa bul ulıwma hádiysediń tek menshikli hali bolıp tabıladı [1].