Магтымгулы гүнорта арал бойларында

МАГТЫМГУЛЫ ГҮНОРТА АРАЛ БОЙЛАРЫНДА

Эссалавма алейкум Эзиз мыхманлар, эзиз адамлар, мәхрибан илдешлер ве яшлар!

Бу проблема көпчилик окыжылары телим йыллардан бәри гызыкландырып гелйәр. Мунуң үчин биз илки Бейик акылдарың бизе галдырып гиден шыгырларына, халк роваятларына, тарыхы чешмелере, Гүндогары өвренижи танымал алымларың ишлерине салгыланмагы макул гөрдүк.
Орта Азия халкларының бейик перзенди Магтымгулы Пырагы умумадамзат шахырыдыр. Шу ерде бир хакыкаты айдып гечсек максада лайык боларды, хер бир зехин эесиниң бизе галдырып гиден бибаха мирасы бүтин дүнйǝ медениетине гошулан улы мирас болуп хасапланяр. Бейик ынсанлары дөвүрлер дөредйǝр. Магтымгулы Пырагы XVIII асырың дөреден тебигы гудратыдыр. Ораз Ягмырың жайдар беллейши ялы Магтымгулының дɵредижилик шугласы диңе бир бәш ɵйли түркмени дәл-де, эйсем, Эйрана, Овгана, бүтин Түркистана яйран, өзи хем хениз дири вагтында.
Магтымгулы шахыр дурмушың ажы-сүйжүсини огланлыкдан дадан, эмма рухдан дүшмән, гелжеге умыт билен гарапдыр. Акад Бартольд (1869-1930) шейле дийипдир. “Түрки халкыетлериң арасында Магтымгулы ялы милли шахырлы халк диңе түркменлердир” дийип языпдыр. Бунда философиялык маны-мазмун бар, элбетде Магтымгулы назарда тутуляр.
Игор Беляев Магтымгулының гошуларының яйран территориясыны хасаба алып шейле язяр: “Магтымгулының эсерлери диңе Закаспи себитлеринде дǝл-де, эйсем гарагалпакларың арасында-да гиңден яйрап, өрән улы сɵйгǝ, хормата мынасып болупдыр”
Элбетде Магтымгулы жаханкешде юртгɵрмели шахыр болан. Ол сыяхат этмеги яшлыгындан арзув эден. Шахыр:
“Көңлүм истǝр, гезсем дүнйǝ-әлеми,
Ганатым ёк, уча билмен, нейләйин?!”
Яда:
“Көңүл айдар кешт эдип,
Алем-жаханы гɵрсем”
дийип жахан гезип, ол ерде яшаян халкларың гүн-гүзераны, тебигаты билен танышмагы арзув эдйǝр. Шахыр өзүниң гөрмек ислейǝн ерлерини “Гɵрсем” атлы шыгрында айдып гечйǝр:
Дехистаның байрында,
Бады-сабаны гɵрсем.