Mahatma Gandining eng buyuk tashabbusi. Hindiston mustaqilligiga yo‘l ochgani haqida

Mahatma Gandining eng buyuk tashabbusi. Hindiston mustaqilligiga yo‘l ochgani haqida

1930-yilning 12-mart sanasida Hindiston mustaqilligi uchun harakatning siyosiy rahnamosi Mohandas Karamchand Gandi uzoq vaqt Buyuk Britaniya tasarrufida bo‘lib kelgan o‘z mamlakatining ozodligi uchun tinchlik tamoyiliga asoslangan va Hindiston milliy mustaqilligiga tamal toshi bo‘lib xizmat qilgan mashhur “tuz yurishi”ni boshlaydi. Hind adabiyotlarida “satyagraxa” atamasi bilan mashhur bo‘lgan mazkur yurish sanskrit tilidan tarjima qilinganda “haqiqatda qat’iylik” ma’nosini ifodalaydi.
“Satyagraxa” 1918—1947-yillar davomida hind xalqining barcha qatlamlari orasida keng ta’sirga ega bo‘ldi, ularning mustaqillik uchun harakatlarini ilhomlantirdi. “Satyagraxa” orqali hind xalqi ingliz bosqinchilariga qarshi kurashish uchun o‘ziga xos qon to‘kilishlarning oldini oladigan bir harakat sifatida yuzaga kelib, mazkur harakat ommaviy namoyishlar o‘tkazish, ingliz zavodlarida ishlashdan bosh tortish, ingliz hukumatining qaror va talablariga bo‘ysunmaslik va ingliz ma’muriyatiga soliqlarni to‘lashdan bosh tortish kabi choralarni tatbiq etishni o‘z ichiga olgan edi.
Mohandas Karamchand Gandi
Birinchi jahon urushi hind va inglizlar o‘rtasidagi munosabatlarning yanada keskinlashishiga sabab bo‘ldi. Natijada, Hindistonda milliy ozodlik harakatining kuchayishiga turtki bo‘ldi. Hind burjuaziyasi inglizlarning taqiqlaridan, cheklovlaridan bezgan, ularning irqiy kamsitishi esa pichoq suyakka borib qadalgan vaziyatni yuzaga keltirgan edi.
Ingliz tarixchisi Arnold Toynbi: ‘Gandi biz inglizlarga Hindistondan g‘azabsiz va sharmandaliksiz chiqib ketish imkonini berdi. Bu bilan bizga ulkan muruvvat ko‘rsatdi’.
Urush ta’sirida o‘z ijtimoiy ahvolining yomonlashgani, qashshoqlik, yuqori soliq stavkalarining tatbiq etilishi va narxlarning keskin oshishi hind xalqining g‘azabini keltirdi. Birinchi jahon urushi davomida 1 millionga yaqin hind askarlari inglizlar tarafida turib, Buyuk Britaniya manfaatlarini himoya qilgan bo‘lsa-da, urushdan so‘ng hanuz hindlar past irq vakillari, yovvoyi xalq sifatida ko‘rilar, davlat boshqaruvi organlariga tayinlanish huquqidan mahrum edi.
Ustiga ustak asosiy oziqaviy modda bo‘lgan tuz ingliz monopoliyasi ta’siri ostida bo‘lib, butun bir Hindiston ahlining turmush ta’siriga, ayniqsa, qashshoqlar qatlamiga kuchli yuk bo‘lib tushar, bu esa hindlarni og‘riqli, mushkul sharoitda qoldirgan edi. Aynan mana shunday tahlikali davrda Mohandas Karamchand Gandi Hindiston ozodlik kurashi yo‘lboshchisi sifatida namoyon bo‘ldi va uning izdoshlari rahnamoga “Mahatma” — “buyuk qalb egasi” degan nom berdi.

Angliyada yuridik ma’lumot olgan Gandi ingliz hukumatining bir qator idoralarida yurist konsultant lavozimlarida faoliyat yuritdi va ingliz mustamlakachiligining chirkin yuzini ko‘rdi hamda o‘z millatdoshlari huquqlarining toptalishiga qarshi bosh ko‘tardi. Gandining fikriga ko‘ra, “satyagraxa” — zo‘ravonliksiz qarshilik ko‘rsatish harakatiga asoslanishi va ingliz bilan har qanday hamkorlikdan tiyilish asosiga qurilishi kerak edi.
Bu siyosat o‘zini to‘la oqladi. Gandi o‘z xalqidan hunarmandchilikni rivojlantirish va tikuvchilikda qo‘l mehnatidan foydalanishni so‘radi. Bu esa ingliz manufakturasiga katta zarar keltirar hamda mamlakatning mustaqilligi uchun zamin tayyorlashi kerak edi. Gandi o‘z harakatini butun mamlakatga yoyish maqsadida tuzdan foydalanishga, tuz oldi-sotdisi borasidagi ingliz qonunchiligiga qarshi chiqishdan boshladi. Dohiy ko‘zlagan maqsad aniq va nishonga tekkan edi.