Mahsulotlar sifati va gigiyenasi

7-Mavzu: Xom-ashyo va tayyor mahsulotlaer gigiyenasi
Xom ashyo — konlardan olingan foydali qazilmalar va boshqa tabiiy resurslar, ulardan ishlab chiqarilgan va yana ishlov talab etadigan mahsulotlar. Keng maʼnoda Xom ashyo mehnat taʼsirida oʻzgargan va yanada ishlanishi lozim boʻlgan mehnat predmetinn anglatadi. Xom ashyo jarayonida Xom ashyodan tayyor mahsulot yoki yarim fabrikat paydo boʻladi. Xom ashyoning jami xilmaxil koʻrinishlari kelib chiqishiga koʻra sanoat va qishloq xoʻjaligi xom ashyosiga boʻlinadi. Sanoat Xom ashyosi, oʻz navbatida, mineral va sunʼiy Xom ashyoga boʻlinadi. Ishlatilishiga koʻra, mineral Xom ashyo yoqilgʻienergetika (neft, tabiiy gaz, kumir, uran, yonuvchi slanetslar), metallurgiya (qora, rangli, nodir va asl metallar rudalari), konkimyo (agronomiya rudalari, bariy, kaltsiy ftorid, oltingugurt), texnika (olmos, grafit, slyuda), qurilish materiallari (sement, keramika) i.ch. Xom ashyolari va boshqalarga boʻlinadi. Sunʼiy Xom ashyoga sintetik smolalar, plastmassalar, sintetik kauchuk, sunʼiy teri, sintetik yuvish vositalari va boshqa kiradi. Qishloq xoʻjaligi Xom ashyosi va oʻrmon xoʻjaligi, baliq ovlash va tayyorlov tarmogʻining ishlov berilmagan (xom) mahsulotlari oʻsimlik Xom ashyosi (don va texnika ekinlari, yogʻoch, yovvoyi va shifobaxsh oʻsimliklar) va hayvonot Xom ashyosi (goʻsht, baliq, sut, teri, jun) ga boʻlinadi. Ayrim sanoat tarmoqlarida Xom ashyoni birlamchi (metallurgiyada rudalar, qogʻoz sanoatida sellyuloza) va ikkilamchi (metall parchalari, makulatura) turlarga boʻlish muhim amaliy ahamiyatga ega. Ikkilamchi xom ashyodsh toʻgʻri foydalanish ijtimoiy mehnatni tejashni taʼminlaydi. Birlamchi Xom ashyoni kompleks qayta ishlash sanoatning Xom ashyo bazasini kengaytirish va iktisodiy samaradorligini oshirishda muhim manba xisoblanadi.
Xom-ashyo — konlardan olingan foydali qazilmalar va boshqa tabiiy resurslar, ulardan ishlab chiqarilgan va yana ishlov talab etadigan mahsulotlar. Keng maʼnoda Xom ashyo mehnat taʼsirida oʻzgargan va yanada ishlanishi lozim boʻlgan mehnat predmetinn anglatadi. Xom ashyo jarayonida Xom ashyodan tayyor mahsulot yoki yarim fabrikat paydo boʻladi. Xom ashyoning jami xilmaxil koʻrinishlari kelib chiqishiga koʻra sanoat va qishloq xoʻjaligi xom ashyosiga boʻlinadi. Sanoat Xom ashyosi, oʻz navbatida, mineral va sunʼiy Xom ashyoga boʻlinadi. Ishlatilishiga koʻra, mineral Xom ashyo yoqilgʻienergetika (neft, tabiiy gaz, kumir, uran, yonuvchi slanetslar), metallurgiya (qora, rangli, nodir va asl metallar rudalari), konkimyo (agronomiya rudalari, bariy, kaltsiy ftorid, oltingugurt), texnika (olmos, grafit, slyuda), qurilish materiallari (sement, keramika) i.ch. Xom ashyolari va boshqalarga boʻlinadi. Sunʼiy Xom ashyoga sintetik smolalar, plastmassalar, sintetik kauchuk, sunʼiy teri, sintetik yuvish vositalari va boshqa kiradi. Qishloq xoʻjaligi Xom ashyosi va oʻrmon xoʻjaligi, baliq ovlash va tayyorlov tarmogʻining ishlov berilmagan (xom) mahsulotlari oʻsimlik Xom ashyosi (don va texnika ekinlari, yogʻoch, yovvoyi va shifobaxsh oʻsimliklar) va hayvonot Xom ashyosi (goʻsht, baliq, sut, teri, jun) ga boʻlinadi. Ayrim sanoat tarmoqlarida Xom ashyoni birlamchi (metallurgiyada rudalar, qogʻoz sanoatida sellyuloza) va ikkilamchi (metall parchalari, makulatura) turlarga boʻlish muhim amaliy ahamiyatga ega. Ikkilamchi xom ashyodsh toʻgʻri foydalanish ijtimoiy mehnatni tejashni taʼminlaydi. Birlamchi Xom ashyoni kompleks qayta ishlash sanoatning Xom ashyo bazasini kengaytirish va iktisodiy samaradorligini oshirishda muhim manba xisoblanadi. Tovar -moddiy zaxiralarni hisobga olish bo'yicha uslubiy yo'riqnomada (30) tayyor mahsulotlar sotish uchun mo'ljallangan zaxiralarning bir qismi, texnik va sifat xususiyatlari qonun hujjatlarida belgilangan hollarda shartnoma shartlariga yoki boshqa hujjatlar talablariga mos keladigan.
Tayyor mahsulotlar, qoida tariqasida, omborga topshirilishi va moddiy javobgar shaxsga hisobot berishi kerak. Texnik sabablarga ko'ra omborga etkazib berilmaydigan katta hajmdagi buyumlar va mahsulotlar mijozning vakili tomonidan ularni ishlab chiqarish, yig'ish va yig'ish joyida qabul qilinadi.
Rejalashtirish va buxgalteriya hisobi tayyor mahsulotlar tabiiy, shartli-tabiiy va iqtisodiy ko'rsatkichlar bo'yicha etakchi.
Bir hil mahsulotlar haqida umumlashtirilgan ma'lumotlarni olish uchun shartli tabiiy ko'rsatkichlardan foydalaniladi.
Masalan, ishlab chiqarilgan kaustik soda miqdori shartli og'irlikdagi tonnalarda, konservalarda - shartli qutilarda va hokazolarda ifodalanadi.
Tayyor mahsulotni uni sotib olingan tovarlardan, tugallanmagan ishlab chiqarishdan, xom ashyodan, materiallardan va boshqalardan ajratishga imkon beradigan belgilar:
· Tashkilotning o'zi ishlab chiqarish faoliyati natijasida paydo bo'lishi;
· Qayta ishlash va yig'ishning barcha bosqichlarini yakunlash;
Texnik va sifat xususiyatlariga, belgilangan talablarga muvofiqligi (shartnoma shartlari, sertifikatlangan talablar, GOST talablari va boshqalar).
Bajarilgan ishlar va ko'rsatiladigan xizmatlardan farqli o'laroq, tayyor mahsulot mustaqil buxgalteriya ob'ekti sifatida ajralib turadi, chunki mahsulot ishlab chiqarish jarayonida ishlab chiqarish jarayonining tugash vaqti va uni amalga oshirish vaqti vaqt oralig'iga ega.
Tayyor mahsulotlar haqida gapirganda, ishlatilgan tayyor mahsulotni baholash turlarini aytib bo'lmaydi. N.P. Kondrakov mahsulotni baholashning oltita asosiy turini ajratadi:
Haqiqiy ishlab chiqarish tannarxida - bu usul nisbatan kamdan -kam hollarda qo'llaniladi, asosan yirik ishlab chiqarish uskunalari ishlab chiqaradigan alohida ishlab chiqarish korxonalarida transport vositasi... Ommaviy mahsulotlar assortimenti cheklangan korxonalarda foydalanish mumkin;
Haqiqiy xarajatlarsiz hisoblangan mahsulotning to'liq bo'lmagan (kamaytirilgan) ishlab chiqarish tannarxida umumiy operatsion xarajatlar; mahsulotni baholashning birinchi usuli qo'llaniladigan sohalarda foydalanish mumkin;
Ulgurji sotish narxlarida - ulgurji narxlar chegirmali narx sifatida ishlatiladi. Burilishlar haqiqiy xarajat mahsulotlar alohida analitik hisobda qayd etiladi. Ulgurji ulgurji narxlarda, mahsulotlarni baholashning bu varianti eng keng tarqalgan edi, chunki bu bizga joriy hisob va hisobotdagi mahsulot bahosini solishtirishga imkon berdi, bu tovar ishlab chiqarishni to'g'ri aniqlashni nazorat qilishda muhim ahamiyatga ega. Ulgurji narxlar darajasining keskin o'zgarishi bilan bu usul o'zining afzalliklarini yo'qotadi.
Rejalashtirilgan (standart) ishlab chiqarish tannarxi bo'yicha, bu ham belgilangan buxgalteriya bahosi vazifasini bajaradi. Haqiqiy ishlab chiqarish tannarxining rejalashtirilgan yoki me'yoriy qiymatdan chetga chiqishini alohida hisobga olish zarurligi nazarda tutilgan. Tayyor mahsulotni baholashning bu usulining afzalligi buxgalteriya hisobini rejalashtirishda baholashning bir xilligini ta'minlashdir. Ammo, agar rejalashtirilgan yoki standart ishlab chiqarish tannarxi tez -tez o'zgarib tursa, u holda tayyor mahsulot balansini baholash murakkablashadi. Tayyor mahsulotni baholashning ushbu variantining varianti ishlab chiqarish tannarxining pasayishi bilan baholanadi. Tayyor mahsulotni baholashning bu variantining varianti - ishlab chiqarishning rejalashtirilgan tannarxi kamaygan holda baholanadi;
Erkin sotishda narxlar va tariflar qo'shilgan qiymat solig'i miqdoriga oshdi - yagona buyurtmalar va ishlarni bajarishda.
Erkin bozor narxlarida - chakana savdo tarmog'i orqali sotilgan tovarlarni hisobga olishda.
Quyida tayyor mahsulotni baholash turlarini tavsiflovchi diagramma keltirilgan:
Burilishlar (farq) ishlab chiqarishdan chiqarilgan mahsulotlar uchun ularning haqiqiy tannarxini standart (rejalashtirilgan) tannarx yoki sotish bahosi bo'yicha tannarxi bilan solishtirib aniqlanadi. Bir oy davomida jo'natilgan (sotilgan) mahsulotlar va ularning omboridagi hisobot davri oxiridagi qoldiqlari o'rtasida (jo'natishda) ular mahsulot qoldig'ining haqiqiy tannarxiga nisbati sifatida hisoblangan o'rtacha og'irlikdagi foiz bo'yicha taqsimlanadi. oyning boshida (omborda, jo'natishda) va ma'lum bir oyda chiqarilgan (jo'natilgan) mahsulotlar, standart (rejalashtirilgan) tannarx bahosi yoki sotish bahosi bo'yicha bir xil hajmdagi mahsulot tannarxigaHisoblash mahsulotlarning alohida guruhlari kontekstida amalga oshiriladi. Analitik buxgalteriyada standart (rejalashtirilgan) tannarx narxiga yoki sotish bahosidagi tannarxga og'ishlar (farq) qo'shiladi, buning natijasida haqiqiy tannarx narxi aniqlanadi. Sintetik hisoblarda ularning ijobiy qiymati (haqiqiy tannarx narxining standart (rejalashtirilgan) tannarx bahosidan yoki sotish bahosidagi qiymatdan oshib ketishi) muntazam, qo'shimcha yozuv bilan, salbiy - "qaytarish" usuli bilan aks ettiriladi.

Shahrisabz-2022