Majmua pdf

HAFTA KUNLARINING NOMLANISHINING ASTRONOMIK IFODASI
Oy (dushanba)
Venera (juma)
 Mars (seshanba)
Saturn (shanba)
Merkuriy (chorshanba)
Quyosh (yakshanba)
YUpiter (payshanba)
Qadimda sayyoralarning nomi soatlarga ham berilgan. Bir haftada 168 soat (24x7) bo‘lgan.
SHanbaning birinchi soatini (shuningdek, 8, 15, 22 soatlarini) 23 soatini YUpiter, 24 soatini Mars
boshqargan.
Etti kunlik hafta G‘arbda imperator Avgust davrida keng tarkaldi. Miloddan avvalgi 321 yilda
Konstantin «Hamma fuqarolar Quyosh kuni dam olsin»,- deb farmon berdi.
Slavyanlarda ham etti kunlik hafta bo‘lib yakshanba «nedeley», ya’ni «hech narsa qilma»,
«ishlamaydigan kun» - deyilgan. Dushanba - «ponedelnik» -«nedeley»dan keyingi kun, vtornik
seshanba) - «nedeli»dan so‘nggi ikkinchi, sreda (chorshanba) - nedeli (haftaning o‘rtasi), «chetverg»,
«pyatnitsa»-to‘rtinchi va beshinchi kun deb ataladi. «Subbota»- sabbat (shabat)-ya’ni dam olish
so‘zidan olingan. Qadimgi Rusda zamonaviy yakshanba XVI asrgacha «nedeli» deb atalgan.
Hafta so‘zining o‘rnida esa «sedmitsa» ishlatilgan.
Qadimgi Skandinaviya xalklarida shanba - «kidagzyau» «hammom kuni» degan ma’noni
bildirgan. Bu shvedlarda (lorsdau va lagsdau) ham sakdanib qolgan. Ba’zi xalqlarda eston, latish,
arab, yunon va xitoyliklarda hafta nomlari tartib raqami bo‘yicha atalgan. Haftalarni raqamlash
Qadimgi Bobilda ham mavjud bo‘lgan. Masalan: Saturn kuni baxtsiz hisoblangan bois, shu kuni
ular biror bir ish bilan shug‘ullanishmagan «shabbat» - «osudalik» nomini olgan. SHu nom
keyinchalik arab va slavyan tillarida ham ishlatilgan.
Ba’zi xalqlarda haftalarning tartib raqami boshqacharoq qo‘yilgan. Masalan, gruzin tilida
beshta shanba mavjud. Haqiqiy shanba - «shabati»dan tashqari yana, ikkinchi shanba (orshabati) -
ya’ni dushanba, uchinchi shanba (samshabati seshanba, to‘rtinchi shanba (otxshabati) -
chorshanba,beshinchi shanba (xutshabati) payshanba, juma - paraskevi va yakshanba - kriva deb
ataladi. Forschada ham hafta nomlarida "shanba, so‘zi olti marta takrorlanadi. YAkshanba -
birinchi shanba, dushanba -ikkinchi shanba, seshanba-uchinchi shanba, chorshanba - to‘rtinchi
shanba va payshanba-beshinchi shanba tarzida. Juma - muqadsas kun hisoblanadi. Haftalarning
forscha nomlari Kavkaz Osiyo xalqlari tomonidan ham ishlatiladi. Ozarbayjon tilida «bozor» -
yakshanba, turkchada xam yakshanba - «pazar», «pazartesi» - bozordan keyin-gi kun deb ataladi.
Angliyada vaqtlar shanba haftaning oxirgi kuni hisoblangan. Galfrid Monmutskiy
1
(XP asr)
asarlaridan bunga bir talay misol topishimiz mumkin.
Xulosa sifatida shuni aytish mumkinki, turli nomlarda va shakllardagi haftalardan foydalanilgan.
7

---