Makroiqtisodiy tahlil

8.5. Davlat qarzlari, uning turlari va oqibatlari.

Absolyut miqdori bo‘yicha davlat qarzining iqtisodiyotga salbiy ta’sirini aniqlash murakkab masala. Buning uchun davlat qarzi miqdorini milliy daromad kattaligiga yoki YaIMga nisbati olinadi, ya’ni d=D/Y. Agar qarzning o‘sish darajasi sur’atlari YaIMning o‘sish darajasi sur’atlaridan past bo‘lsa, qarz unchalik xatarli hisoblanmaydi. Iqtisodiy o‘sishning past sur’atlarida davlat qarzlari jiddiy makroiqtisodiy muammoga aylanadi.

Davlat qarzlarining jiddiy muammo ekanligi va uning salbiy oqibatlarini quyidagilarda ko‘rish mumkin:

• 
  iqtisodiyotning samaradorligi pasayadi, chunki moliyaviy aktivlar ishlab chiqarish sektoridan qarzlarni to‘lashga sarflanadi;
  

• 
  daromadlar xususiy sektordan davlat sektori tomonga qayta taqsimlanadi;
  

• 
  daromadlarning tengsizligi kuchayadi;
  

• 
  qarzlarni to‘lamaslik oqibatida foiz stavkasi oshadi, oqibatda qisqa muddatda investitsiyalar siqib chiqariladi, uzoq muddatda esa kapital zahiralari va mamlakat iqtisodiy salohiyatining qisqarishi ro‘y beradi;
  

• 
  qarz bo‘yicha foizlar to‘lash zaruriyati soliqlarni oshirishni talab qilishi iqtisodiy rag‘batni susaytiradi;
  

• 
  uzoq muddatda yuqori darajadagi inflatsiya xavfi tug‘iladi;
  

• 
  kelajak avlodga qarz yukining tushishi ularning farovon yashashiga to‘sqinlik qiladi;
  

• 
  qarz bo‘yicha foizlar yoki qarzning asosiy qismini xorijliklarga to‘lash YaIM ma’lum bir qismining chetga chiqib ketishiga olib keladi;
  

• 
  qarz va valuta inqirozi tahdidi tug‘ilishi mumkin.
  

77