Maktabgacha ta’lim tashkilotida nutqida kamchiligi bor bolalarni aniqlash va korreksiya qilish

MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTIDA NUTQIDA KAMCHILIGI BOR BOLALARNI ANIQLASH VA KORREKSIYA QILISH
Salimova Gulruxsor Sobirjon qizi
Samarqand davlat universitetining Kattaqo’rg’on filiali
Maktabgacha ta’lim yo’nalishi talabasi
[e-mail]
Anotatsiya: Ushbu maqolada makatabgacha ta’lim tashkilotida nutqida kamchiligi bor bolalar ni anniqlash va ularni korreksiya qilish haqida so’z brogan Nutq kamchiligini erta aniqlash ,korreksion ta’lim-tarbiyani tashkil qilish va ta’lim -tarbiyaning uslublari masalasini hal qilish bo’yicha ma’lum miqdorda yutuqlarga erishish usullari haqida so`z yuritiladi.
Abstract: This articl abaut indentifying and correcting speech-impaired children in pre-school education organizations, information on early detection of speech impairments, organizing corrective education and solving the issue of educational methods. There is talk about ways to achieve a certain amount of success.
Аннотация: В данной статье говорится о выявлении и коррекции детей с нарушением речи в организациях дошкольного образования, раннем выявлении нарушений речи, организации коррекционного обучения и решении вопроса о методах воспитания, рассматриваются методы достижения определенной успешности.

Kalit so‘zlar: lagopedik o‘yin, nutqi rivojlanmagan bolalar, korreksiya, lagopediya.

Kirish:Ta’lim-tarbiya ishlarini takomillashtirish,uni jahon andozalari darajasga ko’tarish,fan sohasidagi yangiliklarni amaliy hayotga tadbiq etish muhim masalalardan biri bo’lib qolmoqda.Ayniqsa yosh avlodga ta’lim- tarbiya berish,ularda fan asoslariga nisbatdan bilim, ko’nikma malakani shakllantirish davlat siyosatining ustuvor vazifalaridan hisoblanadi. O’zbekiston Respublikasining qonunchilik palasi tomonidan 2020-yil 7-avgustda qabul qilingan “Ta’lim “to‘g‘risidagi” Qonuning 2-bobi 9-moddasida:”Jismoniy,aqliy,sensor (sezgi) yoki ruhiy nuqsoni bor bolalar, shuningdek uzoq vaqt davolashga muhtoj bo‘lgan bolalar davlat ixtisoslashtirilgan ta‘lim muassasalarida, umumiy va o‘rta maxsus ta‘lim tashkilotlarida inkilyuziv shaklda yoki uy sharoitlarida yakka tartibda ta‘lim oladi [1].
Maktabgacha ta’lim sog‘lom, har tomonlama yetuk bolalarni tarbiyalash uchun zarur tashkiliy, uslubiy, psixologik, pedagogik shart-sharoit yaratadi, bolalarni maktabda muntazam ravishda ta’lim olishga tayyorlash ota-onalarga yordam beradi. So‘ngi yillarda «Maktabgacha ta’lim bola shaxsini sog‘lom va yetuk, maktabda o‘qishga tayyorlangan tarzda shakllantirish maqsadini ko‘zlaydi. Bu ta’lim olti-yetti yoshgacha oilada, maktabgacha ta’lim muassasalarida va mulk shaklidan qat’i nazar, boshqa ta’lim muassasalarida olib boriladi» deyilgan [2].
Bolaning ilk rivojlanish davridan boshlab va xomladorlik davridan onaga g‘amxo‘lik qilish keyinchalik bolalarda uchrab turadigan nutq kamchiliklarini oldini olishga imkon beradi. Bola nutqidagi kamchiliklar o‘zgalar nutqini tushunishdagi qiyinchilikularni atrofdagilar bilan muloqotda bo‘lishi o’z tenqurlariga qo’shilib ketishini qiyinlashtiradi.Til tufayli kishi o’z bilimini, aqlaql idrokini zakovatini til, so’z orqali bildiriladi [3].
Nutq buzulishlarni tahlil qilish tamoyillariga ta’rif bergan dastlabki tadqiqotchilardan biri R.Ye.Levina hisoblanadi.Bundan oldin ham ko’pchilik olimlar nutq buzulishlari, ularning kelib chiqish sabablarini,bartarafetish hamda fikr mulohazalar bildirganlar.XIX asr oxiri XX asr boshlarida Yevropa tibbiyotining nutq buzulishlarini o’rganish borasida qo’lga kiritgan muvaffaqiyatlarining kata ta’siri bo’lib , A.Kusmaul nutq buzulishlarning dastlabki turlari haqida yig’ilgan tasavvurlarini tanqid ostiga oldi,ularni sistemalashtirdi,atamalarni tartibga keltirdi.XX asr boshida chet ellik va rus tadqiqotchilari V.Oltushevskiy, G.Gutsman, E.Freshels, S.M.Dobrogayevlarning ishlarrida asos qilib olindi [1].
Bunday mezonlar asosida olingan ma’lum otlar logoped uchun muhim- dir, chunki ular e ’tiborni tuzatilishi lozim bo'lgan anatom ikfiziologik mexanizm (buzilish negizi) ga yo‘naltiradi va shu bilan birga logopedik ta’sir etishning muddati va uning ehtimol tutilgan natijalarini oldindan aniqiash uchun zam in yaratadi. Bu ma’lumotlar logopedga, shuningdek, logopedik ta’sir qaysi hollarda nutq buzilishlarini bartaraf etishi uchun yetarliligini, qaysi hollarda esa atroflicha tibbiy-pedagogik ta ’sir etishni tashkil qilish lozimligini ko‘rsatadi [1].