Maktabgacha yoshdagi bola

II bob. Mavzu va o‘yin faoliyatining namoyon bo‘lishi
2.1 Ob'ekt faoliyati va o‘yin
Bola erta yoshda insoniyatning moddiy va ma'naviy madaniyatining ko‘plab ob'ektlarining maqsadini bilib oladi va ular bilan insoniy tarzda harakat qila boshlaydi.
Bolada ob'ekt faoliyati shakllanadi. Uning go‘daklarga xos bo‘lgan atrofdagi narsalarni oddiy manipulyatsiya qilishdan farqi shundaki, bolaning harakatlari va ob'ektlar bilan ishlash usullari madaniyatli inson hayotida ushbu ob'ektlarning funktsional maqsadiga bo‘ysunishni boshlaydi. Bir yarim yoshli bola - qoshiq, to‘p, kitob, baland stul bilan ikki yoshli chaqaloq olti-sakkiz oylik bolaga qaraganda butunlay boshqacha harakat qiladi, ya'ni. katta yoshdagi bolaning ushbu ob'ektlar bilan faoliyati yanada mazmunli bo‘lib, ularning umumiy madaniy maqsadiga mos keladi.
Bolada erta yoshda ongli ravishda boshqariladigan ixtiyoriy harakatlar rivojlana boshlaydi. Ular rasm chizishda, loyihalashda va ijodiy faoliyatning boshqa turlarida namoyon bo‘ladi. Biz bu bilan bog'liq bo‘lgan harakatlarni ixtiyoriy deb ataymiz, chunki ular har qanday tashqi ogohlantirishlar ta'sirida ularga reaktsiya shaklida emas, balki tashqi omillardan qat'i nazar, bolaning harakatlari va harakatlarini boshqaradigan qandaydir ichki reja natijasida yuzaga keladi. ular paydo bo‘ladigan holatlar ..
Ixtiyoriy harakatlar aniq maqsad bilan tartibga solinganligi sababli, maqsadli harakatlardir. Boshida yosh bolalarning maqsadli harakatlari beqaror. Ularni aniq maqsad bilan amalga oshirishni boshlagan bola, tezda uni ko‘zdan yo‘qotadi, chalg'itadi, tasodifiy tashqi sharoitlar ta'sirida bu haqda unutadi.
O‘yin maktabgacha yoshdagi bolaning asosiy faoliyatidir. Bu yoshdagi bolalar o‘zlarining ko‘p vaqtlarini o‘yinlarda o‘tkazadilar va maktabgacha yoshdagi bolalarda uch yoshdan olti yoki etti yoshgacha bo‘lgan davrda bolalar o‘yinlari ancha muhim rivojlanish yo‘lidan o‘tadi: mavzu-manipulyativ va ramziy syujet-rolgacha. qoidalar bilan o‘yin o‘ynash. Kattaroq maktabgacha yoshda, maktabga kirishdan oldin bolalarda uchraydigan deyarli barcha turdagi o‘yinlarni uchratish mumkin.
Xuddi shu yosh rivojlanish uchun muhim bo‘lgan yana ikkita faoliyat turining boshlanishi bilan bog'liq: ish va o‘qish. O‘yin, mehnat va o‘qitishni izchil takomillashtirishning muayyan bosqichlari. Ushbu yoshdagi bolalarning o‘yinlarini, mehnatini va o‘qishini izchil yaxshilashning ma'lum bosqichlarini analitik maqsadlarda maktabgacha yoshdagi bolalikni shartli ravishda uch davrga bo‘lish orqali kuzatish mumkin: kichik maktabgacha yosh (3-4 yosh), o‘rta maktabgacha yosh (4-5 yosh). ) va katta maktabgacha yoshdagi (5-6 yosh). Bunday bo‘linish ba'zan rivojlanish psixologiyasida maktabgacha yoshdagi bolalik davrida har bir yoki ikki yilda bir marta sodir bo‘ladigan bolalar psixologiyasi va xatti-harakatlaridagi tez, sifatli o‘zgarishlarni ta'kidlash uchun amalga oshiriladi.
Yosh maktabgacha yoshdagi bolalar hali ham, qoida tariqasida, yolg'iz o‘ynashadi. Mavzu va dizayn o‘yinlarida ular idrok, xotira, tasavvur, fikrlash va vosita qobiliyatlarini yaxshilaydi. Syujet - bu yoshdagi bolalarning rolli o‘yinlari odatda kundalik hayotda kuzatadigan kattalarning harakatlarini aks ettiradi.
Asta-sekin, maktabgacha yoshdagi bolaning o‘rta davriga kelib, o‘yinlar hamkorlikka aylanadi va ularga tobora ko‘proq bolalar kiradi. Ushbu o‘yinlarda asosiy narsa ob'ektiv dunyoga nisbatan kattalarning xatti-harakatlarini takrorlash emas, balki odamlar o‘rtasidagi muayyan munosabatlarga, xususan, rol o‘ynashga taqlid qilishdir. Bolalar ushbu munosabatlar qanday rollar va qoidalarni aniqlaydilar, o‘yinda ularga rioya qilishni qat'iy nazorat qiladilar va o‘zlari ularga rioya qilishga harakat qiladilar.
Bolalarning hikoya-rolli o‘yinlarida bola o‘z hayotiy tajribasidan yaxshi tanish bo‘lgan turli mavzularga ega. Bolalar o‘yinda o‘ynaydigan rollar, qoida tariqasida, oilaviy rollar (ona, ota, buvi, bobo, o‘g'il, qiz va boshqalar) yoki tarbiyaviy (enaga, bolalar bog'chasi o‘qituvchisi) yoki professional (shifokor, komandir, uchuvchi) ), yoki ajoyib (echki, bo‘ri, quyon, ilon). O‘yindagi rol o‘yinchilari odamlar, kattalar yoki bolalar bo‘lishi mumkin, ular o‘yinchoqlarini, masalan, qo‘g'irchoqlarni almashtiradilar.
O‘rta va katta maktabgacha yoshdagi bolalarda rolli o‘yinlar rivojlanadi, ammo hozirgi vaqtda ular yosh maktabgacha yoshdagilarga qaraganda ko‘proq mavzular, rollar, o‘yin harakatlari, o‘yinda kiritilgan yoki amalga oshirilgan qoidalar bilan ajralib turadi. Yosh maktabgacha yoshdagi bolalar o‘yinida ishlatiladigan tabiiy tabiatning ko‘plab buyumlari bu erda shartli va shunday deb ataladigan narsalar bilan almashtiriladi. ramziy o‘yin. Masalan, oddiy kub, o‘yin va unga tayinlangan rolga qarab, ramziy ma'noda turli xil mebel qismlarini, mashinani, odamlarni va hayvonlarni ifodalashi mumkin. O‘rta va katta yoshdagi maktabgacha yoshdagi bolalarda o‘yin harakatlarining turi faqat nazarda tutilgan va ramziy, qisqartirilgan yoki faqat so‘zlar bilan ko‘rsatilgan.
O‘yinda alohida rol qoidalar va munosabatlarga, masalan, bo‘ysunadiganlarga aniq rioya qilish bilan bog'liq. Bu erda birinchi marta etakchilik paydo bo‘ladi, bolalarda tashkilotchilik qobiliyati va qobiliyatlari rivojlana boshlaydi.
Xayoliy ob'ektlar va rollar bilan haqiqiy amaliy harakatlarni o‘z ichiga olgan o‘yinlardan tashqari, rasm chizish individual o‘yin faoliyatining ramziy shaklidir. Unga g'oyalar va tafakkur asta-sekin faolroq kiradi. Ko‘rgan narsasining tasviridan bola oxir-oqibat o‘zi bilgan, eslab qolgan va o‘zi ixtiro qilgan narsalarni chizishga o‘tadi.
O‘yinlar maxsus sinfda ajralib turadi - g'alaba yoki muvaffaqiyat bolalar uchun eng jozibali daqiqaga aylanadigan musobaqalar. Aynan shunday o‘yinlarda muvaffaqiyatga erishish motivatsiyasi maktabgacha yoshdagi bolalarda shakllanadi va mustahkamlanadi deb taxmin qilinadi.
Katta maktabgacha yoshda dizayn o‘yini mehnat faoliyatiga aylana boshlaydi, bu davrda bola kundalik hayotda zarur bo‘lgan foydali narsalarni loyihalashtiradi, yaratadi, quradi. Bunday o‘yinlarda bolalar elementar mehnat ko‘nikmalari va qobiliyatlarini o‘rganadilar, ob'ektlarning jismoniy xususiyatlarini o‘rganadilar, amaliy fikrlashni faol rivojlantiradilar. O‘yinda bola ko‘plab asboblar va uy-ro‘zg'or buyumlaridan foydalanishni o‘rganadi. O‘z harakatlarini rejalashtirish qobiliyati paydo bo‘ladi va rivojlanadi, qo‘lda harakatlar va aqliy operatsiyalar, tasavvur va g'oyalar yaxshilanadi.