Ma‘mun-universiteti

Zopsixologiya va qiyosiy psixologiya usullari
Zoopsixologiyani o’rganish metodlari ikki asosiy guruhga bo’linadi:
1) empirik ma’lumotlar va faktlar asosida olingan metodlar;
2) empirik ma’lumotlar va faktlarni tahlil qilish asosidagi metodlar.
Empirik ma’lumotlar va faktlar asosida olingan metodlarbu faktik materiallarni tadqiqot predmeti va holatlari orqali olingan xisoblanadi. Shuning uchun ham bu metodlar fanning ma’lum bir sohasiga va tadqiqotni ma’lum bir tadqiqiga aloqador hisoblanadi. Zoopsixologiyada bu hayvonlarning xatti xarakatlari xisoblansa, qiyosiy psixologiyada inson va hayvonlarning xatti-harakatlarni solishtirish xisoblanadi. Bir biriga uyqash bo’lgan fanlar bir biriga o’xshash ba’zi bir holatlarda bir xil usullardan foydalanishlari mumkin⁴⁸. Bu zoopsixologiyaga bilan bog’liq bo’lgan fanlarga ham aloqador, fiziologiya va etologiya. Empirik ma’lumotlar va faktlarni tahlil qilish asosidagi metodlar bu fanlar metodologiyasi xisoblanadi. Bunda fanlarning nazariy holatlari, kelib chiqish vaqtlari nazariy va amaliy ahamiyatlarini o’rganish mumkin. Tadqiqotning predmeti haqidagi ma’lumotlar albatta nazariy asoslar orqali tahlil qilinadi. Shu tariqa hayvonlarning xatti-g’arakatlarini o’rganib zoopsixologiya, etologiya va fiziologiya fanlari bir xil predmetni o’rganib, biroq ularni turlicha talqin etishlari kerak bo’ladi. Psixologiya subyekt psixikasining ichki holati bo’lib, psixik jarayonlarni tuzilishi, funksiyasi; etologiya hayvonlarning turlarini vujudga kelishi va moslashish ahamiyatini, fiziologiya insonlar va hayvonlarning psixikasini ichki mexanizmlarini o’rganishdan iborat.
Ilmiy tahlil nazariyalari metodlari o’rganiladi, ular tafakkurning mexanimzlari asosida shakllanadi. Buning uchun albatta fanning metodologiyasi bo’lishi shart. Zoopsixologiya va qiyosiy psixologiya psixologik yondoshuvlardan foylanadi, bunda psixikani evolyusion jabhada tahlil qilish mumkin. Evolyusion yondoshuvda:evolyusion tizimli yondoshuv, faoliyatli yondoshuv, madaniy tarixiy, qiyosiy psixologik. Bularning nazariy tahlili keyingi bo’limlarda ko’riladi.
Empirik ma’lumotlar va faktlar asosida olingan metodlar zoopsixologiya va qiyosiy psixologiya fanida ikki asosiy guruhga bo’linadi. Kuzatish usuli eksperiment metodi. Har bir sulning qo’llanish holatlari ma’lumotlarni tahlil qilishga doir haolatlar bilan belgilanadi.