Manasova Izumgul Syerdanovna Qosimov Xayriddin Olimovich ovqatlanishning gigienik asoslari

Kafedra: Umumiy gigiyena va ekologiya
Manasova Izumgul Syerdanovna
Qosimov Xayriddin Olimovich
 
 
 
Sog’lom ovqatlanishning gigienik asoslari 
 
 
Tibbiyot oliy ơquv yurtlari barcha fakultetlari uchun O’QUV qo`llanma 
 
 
 
 
 
 
 
Bilim sohasi: 
 
500000- Sog’liqni saqlash va ijtiomiy ta’minot 
Fanning 
sohasi: 
 
510000 - Sog’liqni saqlash 
Ta’lim
yo’nalishi:
5510100-“Davolash ishi”,
5510300-“Tibbiy profilaktika ishi”,
5111000-“Kasbiy ta’lim”,
5510200-“Pediatriya” ,
5510900-“Tibbiy biologiya ishi” 
 
BUXORO 2020 

---

7 
Tuzuvchilar:
Manasova I.S. Buxoro Davlat tibbiyot instituti “ Umumiy gigiena va ekologiya ” kafedrasi katta
o’qituvchisi 
Qosimov X.О. Buxoro Davlat tibbiyot instituti “ Umumiy gigiena va ekologiya ” kafedrasi mudiri,
t.f.n., dotsent 
Taqrizchilar: 
Shayxova.G.I
Toshkent Tibbiyot akademiyasi bolalar va o’smirlar, ovqatlanish gigiyenasi kafedrasi 
professori,t.f.d. 
Mansurova M.X. Abu Ali ibn Sino nomidagi Buxoro davlat tibbiyot instituti “mikrobiologiya, immunologiya 
va virusologiya” kafedrasi dotsenti, t.f.n. 
Ơquv qo’llanma Buxoro Davlat tibbiyot instituti Ilmiy-metodik kengashida muhokama qilingan 20__ yil 
«___» __ ______ dagi «____» - sonli bayoni. 
 
 
 
 
 
 
 

---

8 
Kirish 
Aholini sifati va tarkibi jithatidan xavfsiz oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta’minlash O’zbekiston 
Respublikasida davlat siyosati darajasiga ko’tarildi. O’zbekiston Respublikasida 2019-yilda go’sht va sut 
mahsulotlari yetishtirishni 30-35% ga,baliq yetishtirishni 40-45% ga ,shakar va un mahsulotlari yetishtirishni 
47% ga ko’paytirish bo’yicha reja ishlab chiqilgan.Oliy majlis qonunchilik palatasi yig’ilishi 2019-yil 15-
yanvar.Shuning bilan bir qatorda yarim tayyor mahsulotlar konsentratlar kulinariya mahsulotlari ishlab 
chiqarish ortqali aholini uy sharoitida ovqat tayyorlash vaqtini qisqartirishga erishish masalasi vazifa qilib 
belgilangan.Yaqin kelajakda umumiy ovqatlanish savdo tarmoqlari va oziq-ovqat ishlab chiqarish 
korxonalarini kengaytirish ,aholini oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta’minlashga qayta imkoniyat 
yaratadi.Respublikamiz aholisini yil davomida ho’l mevalar bilan ta’minlash,bozorlarda bu mahsulotlarning
mo’l ko’lchiligini ta’minlash maqsadida davlatimiz rahbari tomonidan 2018-yil 29-noyabrda “Meva –
sabzavot yetishtirishni rag’batlantirish to’g’risi”da PQ -2903 qarorlari qabul qilinib Respublikamizda 
sabzavotlar yetishtirishning yopiq usuli (issiqxonalar) joriy qilindi. Natijada, Respublikda sabzavot 
yetishtirish 2018-yil 2017-yilga qaraganda 48% ga ko’paydi.Aholini go’sht va go’sht mahsulotlari, sut va sut 
mahsulotlari bilan ta’minlashni yanada ko’paytirish maqsadida O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 
2018-yil 18-martdagi “Chorvachilikni yanada rivojlantirishni va qo’llab quvvatlash to’g’risi”da PQ-4243 
qarori buning natijasida Respublikada yirik shoxli chorva mollari soni 29% ga ko’paydi. Respublikamizda 
rarrandachilik tarmog’ini rivojlantirish aholini parranda go’shti tuxum bilan ta’minlashga juda katta e’tibor 
berilmoqda.Ayniqsa Respublikamiz Prizidentining 2018-yil 15-noyabrda “Parrandachilikni rivojlantirish 
bo’yicha qo’shma chora-tadbirlar to’g’risi”da PQ-4015 sonli qarori qabul qilinganligi ushbu sohani tubdan 
yaxshilashga dasturi amal va turtki bo’ldi. Yuqoridagilar bilan bir qatorda sanoat ishlab chiqarish darajasida 
oqsillar, vitaminlar,aminokislotalar, bolalar jamoalari uchun gidrolizatlar va biologik faol moddalar bilan 
boyitilgan mahsulotlar ishlab chiqarish muhim ahamiyat kasb etadi.Shuni alohida ta’kidlash joizki oziq-ovqat 
mahsulotlarining mo’l- ko’lchiligini ta’minlash bilan bir qatorda aholini sog’lom va belgilangan me’yorda 
ovqatlantirishni ta’minlash, ular ongiga sog’lom turmush tarzini singdirish o’ta muhim va dolzarb 
hisoblanadi.Aholini ratsional ovqatlanishini tashkil etish ularning ekologik toza oziq-ovqat mahsulotlari bilan 
ta’minlash.Xalq shaxsan o’sib kelayotgan yosh avlodning salomatligi garovidir.
Ovqatlanishning 
ijtimoiy omil sifatida ahamiyati. Ovqatlanishning salomatlik ko‘rsatkichlari bilan o‘zaro bog‘liqligi. 
O‘zbekiston Respublikasi aholisining hozirgi zamondagi ovqatlanish holatining tavsifi. Alimentar-bog‘liq 
kasalliklar va bizning respublikamizda dolzarb holatlar. Alimentar tanqislikning klinik ko‘rinishlari. 
Aholining ovqatlanishini biologik faol moddalar bilan maqsadli boyitish masalalari. Zamonaviy ekologik 
sharoitlarda ovqatlanishni ratsionallashtirish imkoniyati. Aholining ovqatlanishini ratsionallashtirish 
masallarini ychimini topishda UASH vazifalari.
Maqsadimiz talabalarga aholi salomatligi uchun ovqatlanishning ahamiyatini tushuntirish, O‘zRda eng 
muhim va dolzarb alimentar–bog‘liq kasalliklar va ularning profilaktikasi bilan tanishtirish. Talabalar diqqat-
e’tiborini UASH ning aholi bilan ishlashda ovqat etishmovchiligi simptomlarini hisobga olish zaruriyatiga 
qaratish. Ma’ruzada ovqatlanish omili - inson salomatligini belgilovchi muhim omillardan ekanligi ko‘rilgan. 
O‘zRda so‘nggi yillardagi ilmiy tadkikotlar ma’lumotlari bo‘yicha aholining ovqatlanishning zamonaviy 
xolatiga tavsif berilgan, ovqat etishmovchiligining eng dolzarb ko‘rinishlari ajratib berilgan. O‘zR asosiy 
alimentar bog‘lik kasalliklar profilaktikasi ko‘rsatilgan: temir tanqisligi, yod tansikligi, himoya 
hususiyatlarining pasayishi Ovqat etishmovchiligining JSST tavsiyalariga muvofiq ahamiyatlari hagida 
tushunchalar berilgan aholi o‘rtasida bunday simptomlari aynigsa, tashkillashtirilgan guruhlarni aniglash 
zarurligi ta’kidlangan. Zamonaviy ekologik sharoitlarida ovqatlanishni ratsionallashtirishning muammolari va 
imkoniyatlari ko‘rib chiqilgan.