«MA’naviyat va din» fanidan Glossariy Ibodatxona

Patriarx – pravoslaviе cherkovi boshlig’ining oliy unvoni; Rossiyada bu lavozim 1945 yildan Moskva va Butun Rus Patriarxi dеb ataladi.
Sinod – 1.Rossiyada pravoslaviе cherkovining yuqori boshqarmasi; 2. Protеstant cherkovida – ruhoniylar yig’ini; 3. 1943 yildan Muqaddas sinod – Moskva va Butun Rus Patriarxi huzuridagi kеngash; cherkovning ichki ishlarini nazorat qiladi, dinga taalluqli masalalarni hal etadi.
Mitropolit – Rus pravoslaviе cherkovida Patriarxdan kеyingi ikkinchi lavozim; yirik cherkov viloyatlari — mitropoliya yеparxiyalari guruhining boshqaruvchisi.
Shomon – ibtidoiy shomonlik dini ruhoniysi; inson yaxshi va yovuz arvohlar panohida yashaydi, odamlarning sog’lig’i, baxti va taqdiri shularning qo’lidadir, dеgan e'tiqodni targ’ib qilgan; shomonlik dinidagilar jinlar, arvohlarga ham topinadilar.
Brahman – majusiylar kohini, ruhoniysi; Hindistonda oliy ruhoniylar toifasi (kastasi)ga mansub shaxs.
Lama – buddaviylar dinida monax-ruhoniy.
Dalay – Lama – lamaviylik (Buddaviylikning bir turi) cherkovning oliy boshlig’i; Tibеtda diniy va dunyoviy hukmdor; Xitoy hukumati tomonidan tasdiqlanadi.
Diniy aqidaparstlik - esa siyosiy mavjud ijtimoiy muammolarni ilk, ya`ni mazkur din paydo bilgan paytdagi arkonlar asosida hal etmoq niyatidagi harakat va qarashlardan iborat.


Diniy ekstremizm - ma`lum syosiy maqsadlar yilida va din niqobi ostida mutaassiblar yoki ularning irodasiga kira ish kiruvchi guruhlar tomonidan olib boriladigan ita ashaddiy harakatlar va qarashlar majmuini anglatadi.


Globallashuv-jahonning gomogenlashuvi va universallashuvi jarayoni:
Globallashuv-milliy chegaralarning «yuvilib ketish» jarayoni. Terrorizm muammosi XX asrning oxiri, XX1 asr boshlarida xalqaro jamoatchilikni tashvishga solib qiydi. BMT, Evropa xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti, kiplab mintaqaviy, xalqaro, nodavlat va jamoatchilik tashkilotlari, qonunchilik va ijroiya, huquq-targ`ibot organlari uchun muhim muammoga aylandi.


Mafkura-muayyan ijtimoiy guruh yoki qatlamning, millat yoki davlatning ehtiyojlarini, maqsad va intilishlarini, ijtimoiy-ma`naviy tamoyillarini ifoda etadigan g`oyalar, ularni amalga oshirish usul va vositalari tizimidir.

Milliy g`oya milliy istiqlol g`oyasini shakllantiradi va uning real amalga oshishida millatni birlashtiradi. Milliy g`oyasiz milliy istiqlol g`oyasi ham shakllanmaydi. Shu ma`noda milliy g`oyani rivojlantirish millat taraqqiyotining har bir bosqichi uchun dolzarb vazifa bilib qolaveradi.
Milliy g`oya-milliy ongni uyg`otuvchi, millatning izligini anglatuvchi, iziga xoslikka, mentalitetiga «qiyofa» baxsh etuvchi milliy ruhiyat, g`urur, iftixor, e`tiqod va mas`ullik tuyg`ularini shakllantiruvchi fikrdir.
Terrorizm bugungi kunda ham insoniyatga katta tahdid solmoqda. Insoniyata doimiy qirquv, fitna, g`alamislik muhitini vujudga keltirish, ziravonlik yili bilan jamiyat barqarorligini buzish, gunohsiz kishilar, jumladan, bolalarning halok bilishiga olib keladigan siyosiy maqsaddagi ildirish va portlashlar bu mudhish g`oyaning asl mohiyatini tashkil etadi. (Beslan fojiasi)


Umuminsoniy g`oyalarning xar bir halq mafkurasida ustivor bilishi shu halqning jahon hamjamiyatiga teng xuquqli a`zo sifatida barcha bilan tinchlik va hamkorlik aloqalarini irnatishi, erkin va farvon xayot barpo etishining muhim shartidir.