Manbashunoslik

10.2.2. «Risolat ul-aw al»
“ Risolat u l-a w a l” ( “ Birinchi risola”) nom li kitob muallifi Abu D ulaf 
X asrda yashab o ‘tgan adib, sayyoh va geograf olimdir. U ning to ‘la M as’ar 
ibn M uhalhil al-H azrajiy al-Y anbuiydir. M adinaning m ash h u r hazraj 
qabilasiga m ansub bo'lib, asli Qizil dengizning port shahri Yanbulikdir.
Abu D u laf X asr boshlarida Buxoroga kelgan va sho ir sifatida N asr 11 
ibn A hm ad Som oniy (taxm . 914—943) xizm atiga qabul qilingan. 942- 
yili B uxorodan qaytayotgan Xitoy elchilariga ham ro h b o 'lib , Sharqiy 
Turkiston orqali Xitoy poytaxtiga borgan, u yerdan H indistonga o ‘tgan. 
M uallif B uxorodan X itoy va H indistonga qilgan safari vaqtida k o 'rgan - 
bilganlari haqida “ Risolat u l-a w a l” asarini yozgan.
O lim ning O zarbayjon, A rm aniston va Eronning shaharlari va osori 
atiqalari haqida “ Risolat u l-u x ro ” ( “ Ikkinchi risola” ) asari ham Eronda 
o 'sh a vaqtda yozilgan. U lardan ayrim parchalar Yoqut H am aviy ham da 
Zakariya ibn M uham m ad Qazviniy asarlari ichida saqlangan. Bu parchalar 
nem ischa taijim asi bilan birga F.Vyustenfeld (1942) ham da K .Shlyotser 
(1844) tom o n id an ch o p etildi.
Abu D ulaf va uning asarlari m ashhur sharqshunos o lim lar diqqat- 
e ’tiborini qozongan. “ Risolat ul-uxro ” rus tiliga tarjim a qilingan (1860).
10.2.3. Marko Polo xotiralari
Yevropalik sayyoh M arko Polo (1254—1324)ning 1271 — i 275-yillari 
M o‘g‘uliston va X onbaliq (Xitoy)ga sayohat qilgan. U 17 yil davom ida 
Xitoyning k o 'p viloyatlarini borib ko'rgan. U S am arqandda ham bo'lgan 
va bu haqd a m ana bu m a ’lum otlarni qoldirgan: «S am arqand katta, 
m ashhur shahar. U nda sarasinlar bilan xristianlarham istiqom at qiladilar». 
M arko Poloning kitobida O ltin O 'rd a va C h ig 'ato y ulusiga qarashli 
shaharlar, ularning xalqi haqida ham qim m atli m a’lu m o tlar keltirilgan. 
U ning asari 1298-yili yozilgan va bir qancha Yevropa tillariga tarjim a 
qilingan. Asarning ruscha nashri 1955 va 1990-yillari am alga oshirilgan.