Manbashunoslik

10.2.4. Iogann Shiltbcrgcrning Yevropa, Osiyo va Afrika 
bo‘ylab qilgan sayohati
Bavariyalik ritsar, qurchi Iogann Shiltberger Am ir T em ur davriga oid 
o 'z esdaliklarini yozib qoldirgan. U, asli nemis jangchisi bo'lib, 1396-yilning
95

---

15 sentabridagi turklar va yevropaliklar um um iy qo'shini o'rtasidagi jangda 
asir olingan va keyinchalik qariyb 8-yil Boyazid 1 ning xizmatida bo'lgan.
1402-yilgi A nqara yonida bo'lgan urushda logann Shiltberger A m ir 
T em u r tarafidan asir olindi va Sam arqandga olib ketildi. A m ir T em u r 
vafotidan (1405) keyin u dastlab S hohruh, so'ngra M ironshoh va uning 
o'g 'li Abubakr m irzo xizm atida bo'Idi. S hundan boshlab uning Osiyo va 
Afrika m am lakatlari bo'ylab jahongashtaligi boshlandi. logann Shiltberger 
qariyb 31 yil m obaynida qilgan «sayohat»i paytida ko'rgan-bilganlarini 
esdalik sifatida yozib qoldirgan. U nda ju d a k o 'p noaniqliklar, ayrim
voqealarni bo'rttirib yoki kam sitibyozishlarbor. Shunga qaram ay, logann 
Shiltbergerning kundaliklarida qim m atli tarixiy m a ’lu m otlar, m uhim
daliilarni uchratam iz. B ir-ikkita misol:
1) Tem uriylar, xususan ularning Ozarbayjondagi noiblari, m asalan 
Abubakr Mirzo Oltin O 'rda hukm dorlarining o 'zaro kurashlariga aralashib 
turganlar.
2) XV asrning boshida O ltin O 'rd an in g ichki ahvoli va bunda qudratli 
am ir Edigey (Idiku 0 'z b e k )n in g nom i ko'rsatib o'tiladi.
3) Ozarbayjon, Dashti qipchoq va uning xalqi haqida muhim m a’lum otlar 
keltiriladi. Masalan, Ozarbayjon haqida bunday m a’lum otlar bor: Tabriz 
Eronning bosh shaharlaridan. Uning savdodan oladigan fovdasi tam om bir 
xristian davlati topadigan foydadan ortiq. «Sultoniya, Ray, M arog'a, Axlat, 
G 'ilo n ham ushbu m am lakatning yirik shaharlaridan... Rayning xalqi 
boshqalardan shu bilan farq qiladiki, u M uham m adga emas, balki Aliga 
irnon keltiradi. Ularni rofiziylar1 deb ataydilar». Dashti qipchoq va uning 
xalqi haqida logann Shiltbergerning «Esdaliklari» da m ana bunday gaplar 
bor: «M en, shuningdek, Buyuk Tataristonda2 ham bo'ldim . Xalqi don 
ekinlaridan faqat tariq ekadi. Ular, um um an non va vino istimol qilmaydilar. 
Vino o'm iga ot va tuyaning sutini ichadilar, shu va boshqa hayvonlarning 
go'shtini yeydilar. ...Yana shuni ham aytish kerakki, xon saylashda uni oq 
kigizga o'tqizib, uch m arta ko'tarib yeiga qo'yadilar, so'ng chodir atrofida 
aylantirib, keyin ichkariga olib kiradilar va taxtga o'tqazadilar».
U m u m a n , bu k ito b S h a rq iy Y e v ro p a , K ic h ik O siy o , E ro n , 
M ovarounnahr, Dashti qipchoq, Iroq, Suriya va M isr m am lakatlari tarixi 
va xalqi haqida ayrim , diqqatga sazovor m a ’lu m otlar beradi. logann 
Shiltbergerning m azkur asari «logann Shiltbergerning Yevropa, Osiyo