Mаnevr svetоforlаrining lаmpаlаrini svetоdiodli modulini ishlаb chiqish

 
1.3. Manevr svetoforlarining ishlash tartibi bo‘yicha Rossiya Federatsiyasi 
tajribasi 
Rossiya Federatsiyasining manevr ishlari temir yo‘l stantsiyasining 
texnologik jarayoniga muvofiq va quyidagilarni nazarda tutadigan reja asosida 
amalga oshirilishi kerak: 
- 
poezdlarni 
o‘z 
vaqtida 
shakllantirish 
va 
jo‘nab 
ketish; 
- yuk operatsiyalari uchun vagonlarni o‘z vaqtida etkazib berish va yuk 
operatsiyalari tugagandan so‘ng ularni tozalash; 
- avtoulovlarni qayta ishlashga sarflangan eng kam vaqt; 
- barcha manyovr vositalari va texnik vositalardan oqilona foydalanish; 
- 
temir 
yo‘l 
stantsiyasida 
poezdlarni 
uzluksiz 
qabul 
qilish; 
- poezdlar harakati xavfsizligi, manevr ishlarilar bilan bog‘liq bo‘lgan 
ishchilar xavfsizligi va temir yo‘l harakatlanuvchi tarkibi va tashiladigan yuklarning 
xavfsizligi. 
Temir yo‘l stantsiyalarida yo‘lning rivojlanishiga, manevr ishining mohiyati 
va hajmiga qarab temir yo‘l liniyalari manevr zonalariga bo‘linadi. Manevr 
zonalarining chegaralari va ularning har birida ishlash tartibi stantsiyasida yoki 
jamoat bo‘lmagan temir yo‘llarda harakatlanishni saqlash va tashkil etish tartibi 
to‘g‘risidagi yo‘riqnomada belgilanadi. Qoidaga ko‘ra, har bir manevr zonasida bitta 
manyovr lokomotivi ishlaydi. Agar ikki yoki undan ortiq manyovrli 
lokomotivlarning alohida uchastkalarida ishlash zarur bo‘lsa, ularni ishlatish tartibi, 
poezdlar harakati xavfsizligini ta’minlovchi stantsiyada yoki jamoat bo‘lmagan 
temir yo‘l yo‘llarida xizmat ko‘rsatish va harakatni tashkil etish to‘g‘risidagi 
yo‘riqnomada ko‘rsatiladi. Manevr operatsiyalari uchun chiqarilgan lokomotivlar 

---

19 
yaxshi ish holatida, to‘g‘ri ishlaydigan radiostantsiyalarga, o‘rnatilgan signallarga 
va jihozlarga ega bo‘lishi kerak. 
Manevr harakatlari paytida markazlashtirilmagan kalitlarning tarjimasi 
postlarning DSP tomonidan manevralar uchun mas’ul shaxsning buyrug‘i bilan yoki 
infratuzilma egasi yoki jamoat bo‘lmagan temir yo‘l trassasi egasi tomonidan 
vakolat berilgan boshqa shaxs tomonidan amalga oshiriladi. Elektr blokirovkasi 
bilan temir yo‘l stantsiyalarida manevr harakatlari o‘tkazilganda stantsiyaning sunta 
plitasi yoki blokirovka postining operatori tomonidan kalitlar almashtiriladi. 
Kalitlarni markaziy boshqaruvdan mahalliy boshqaruvga o‘tkazishda, shuningdek 
post-navbatchi xizmat ko‘rsatmaydigan markazlashtirilmagan o‘chirgichlarda 
manevrlar paytida kompilyator yoki lokomotiv brigadalari ishchilari, konduktorlar, 
park xizmatchilari, DSP stantsiyalari, temir yo‘l stantsiyasining boshlig‘i, yuk qabul 
qiluvchilar va yuk, lokomotiv, vagon omborining xodimlari va boshqalar. 
Ko‘rsatilgan xodimlar uchun manevrlar paytida kalitlarni uzatishga ruxsat berilgan 
temir yo‘l stantsiyalarining ro‘yxati infratuzilma egasi yoki jamoat bo‘lmagan temir 
yo‘l yo‘llarining egasi tomonidan belgilanadi. Unga xizmat ko‘rsatuvchi xodim 
markazlashgan saylanishni o‘tkazishdan oldin (shaxsan yoki boshqa xodimning 
hisobotiga binoan) uning temir yo‘l harakatlanuvchi tarkibida emasligiga, 
shuningdek qo‘shni temir yo‘l yo‘llarida o‘tish joylari mavjudligiga ishonch hosil 
qilishi kerak. Elektr markazlashuvi bilan temir yo‘l harakatlanuvchi tarkibidan 
qatnovning erkinligi boshqaruv moslamalarida ko‘rsatma bilan o‘rnatiladi. Ushbu 
qurilmalar ishlamay qolganda yoki vaqtincha ishlamay qolganda yoki kalitlarni 
manevr ustunlaridan o‘tkazishda temir yo‘l harakatlanuvchi tarkibidan qatnovning 
erkinligini tekshirish tartibi stantsiyasida yoki jamoat bo‘lmagan temir yo‘l 
yo‘llarida xizmat ko‘rsatish va harakatlanishni tashkil etish bo‘yicha yo‘riqnomada 
o‘rnatiladi. 
Manevr ishlari doimiy ravishda xarakat amalga oshiriladigan temir yo‘llarida, 
temir yo‘llarida joylashgan va markazlashtirilgan qulflar bilan jihozlangan 
kalitlardan tashqari markazlashtirilmagan kalitlarga manevralar paytida xatcho‘plar 
bilan qulflangan bo‘lishi kerak. 

---

20 
Manevr ishi paytida ko‘rsatmalarni uzatishning asosiy vositasi radioaloqa, 
kerak bo‘lganda esa ikki tomonlama park aloqa vositalari bo‘lishi kerak. 
Manevr ishi boshlanishidan oldin, shuningdek uni amalga oshirish davrida manevr 
harakatlarida qatnashadigan ishchilar radiostansiyalar holatini doimiy ravishda va 
tanlangan radiokanalning manevr zonasiga yozishmalarini kuzatib borishlari shart. 
Manevr operatsiyalari paytida signal berishga qo‘l signalizatsiyasi moslamalari 
tomonidan ruxsat beriladi. Poezd ishlab chiqaruvchisi yaxshi holatda portativ 
radiostansiyaga ega bo‘lishi kerak. Manevr ishlarini tashkil qilish va poezdlar 
harakati xavfsizligini ta’minlash uchun temir yo‘l stantsiyalarida mavjud bo‘lgan 
radioaloqa va ikki tomonlama park aloqa vositalaridan foydalanish kerak.
Radio va ikki tomonlama park aloqalari orqali uzatiladigan ko‘rsatmalar va xabarlar 
qisqa va aniq bo‘lishi kerak; ko‘rsatma bergan kishi manevr lokomotivi haydovchisi 
va boshqa xodimlar tomonidan to‘g‘ri qabul qilinishiga ishonch hosil qilishi shart 
(yo‘riqnomaning qisqacha takrorlanishini tinglab, tegishli javob signalini olganidan 
keyin). Ushbu qurilmalardan foydalanish huquqiga ega bo‘lgan xodimlarni 
ko‘rsatgan holda har bir manyovr hududida radioaloqa vositalaridan va ikki 
tomonlama park aloqasidan foydalanish tartibi stantsiyasi yoki jamoat bo‘lmagan 
temir yo‘l yo‘llarida harakatlanishni saqlash va tashkil etish tartibi to‘g‘risidagi 
yo‘riqnoma bilan belgilanadi. Radioaloqa va temir yo‘l stantsiyalarida ikki 
tomonlama park aloqalarini ishlash tartibi infratuzilma egasi yoki jamoat bo‘lmagan 
temir yo‘l yo‘llarining egasi tomonidan belgilanadi.
Xar bir stantsiyada manyovr rejasiga muvofiq manyovr marshrutlari 
tayyorlanishi kerak. Harakat yo‘nalishini o‘zgartirmasdan manevr marshruti, qoida 
tariqasida, manyovr poezdining butun marshruti uchun tayyorlanadi. Agar bunday 
marshrutni tayyorlashning iloji bo‘lmasa, stantsiyaning navbatchisi haydovchini 
(manevrlar boshlig‘ini) qaysi temir yo‘l yo‘lida yoki marshrutning qaysi svetofor 
qismi tayyorlanishini ogohlantirishga majburdir. Manevrli svetoforni taqiqlovchi 
ko‘rsatma bilan yoki o‘chirilgan olovni tayyor marshrut bilan kuzatib borish 
stantsiya navbatchisi, o‘tish punkti yoki markazlashtirish posti operatori yo‘nalishi 

---

21 
bo‘yicha ular tomonidan manevr lokomotivi haydovchisiga shaxsan, radioaloqa, 
ikki tomonlama park aloqasi yoki manevr boshqaruvchisi orqali uzatiladi. 
Poezdlarni parkdan parkga bog‘laydigan temir yo‘llari bo‘ylab yoki yon temir 
yo‘llari bo‘ylab harakatlanish paytida xavfsizlikni ta’minlash tartibi va shartlari 
stantsiyalariga o‘rnatiladi yoki jamoat bo‘lmagan temir yo‘llarda harakatlanishni 
tashkil etish va tashkillashtirish tartibi to‘g‘risidagi yo‘riqnomada ko‘rsatmalar 
o‘rnatiladi. Manyovr poezdlarini vagonlar bilan oldinga siljitish paytida xavfsizlikka 
etibor qaratish lozim.
Ba’zi hollarda, mahalliy sharoitga qarab (parklarni ketma-ket joylashishi 
bilan, manevr lokomotivlarini ularni mashinadan ajratib turadigan qurilmalar bilan 
jihozlash), poezdlarni parkdan parkga lokomotiv oldinga yo‘naltirish, tuzuvchi 
guruh ishchilarining yordamisiz amalga oshirilishi mumkin. 
Hamdo‘stlikka a’zo davlatlarning temir yo‘l transporti kengashi tomonidan 
tasdiqlangan temir yo‘l transportida yuklarni tashish qoidalariga, shuningdek, xavfli 
yuklarni temir yo‘l transportida tashish qoidalariga muvofiq, ma’lum toifadagi 
tovarlari bo‘lgan vagonlar, 1996 yil 5-apreldagi 15-sonli bayonnoma (o‘zgartirish 
va qo‘shimchalar bilan) , manevralarni ishlab chiqarish jarayonida ular qattiq 
yoqilg‘i bug‘ lokomotividan, xavfli bo‘lmagan tovarlarga ega bo‘lgan 
mashinalardan yoki bo‘sh vagonlardan qopqoqqa ega bo‘lishi kerak.
Poezdlarda va manevralar paytida qoplanish stavkalari yuk tashish hujjatlarida 
maxsus shtamp bilan belgilanadi, bu erda raqamlar eng kam qopqoqli vagonlarni 
ko‘rsatib beradi, masalan, 3 / 0-0-3-1, bu erda:
- birinchi raqam - bu poyezdlarning yetakchi lokomotividan qoplanadigan 
vagonlarning soni (no‘merator) - qattiq yoqilg‘ida ishlaydigan bug‘ teplovozidan, 
maxrajchi - yoqilg‘i bilan ishlaydigan bug‘ teplovozidan, elektrovozdan yoki 
teplovozdan);
- ikkinchi raqam - oxirgi vagonni hisobga olgan holda, shu jumladan itarish 
paytida poezdning dumidan;
- 
uchinchi 
raqam 
- 
poezdlarda odamlar bo‘lgan vagonlardan;
- to‘rtinchi raqam - qattiq yoqilg‘i bug‘ teplovozidan, manevrlar paytida va 

---

22 
VM dan kirish temir yo‘llariga vagonlarni yetkazib berish (tozalash) paytida 
teplovozdan (parovozdan); 
- 
"0" 
(nol) 
belgisi 
qopqoq 
kerak 
emasligini 
anglatadi.
Odamlar bilan vagonlar, shuningdek konduktorlar bilan vagonlar, tovarlarni kuzatib 
borish uchun maxsus ajratilgan ishchilar, qo‘riqchilar, qo‘riqchilar otryadi, chorva 
mollari bo‘lgan vagonlar poezdga 1-sinf (VM) xavfli yuk ko‘tarilgan vagonlar 
oldida ham, orqada ham, lekin har doim vagonlar oldida joylashtirilishi mumkin. 
Xavfli tovarlar yuklangan, yetkazib berish hujjatlarida markalari "Zaharli" va 
"Muqova ..." (ikkala marka bir vaqtning o‘zida) bo‘lishi lozim. Shakllanish temir 
yo‘l stantsiyasida yonuvchan suyuqligi bo‘lgan mashinalar VM bo‘lgan vagonlar 
ortida (poyezd boshidan hisoblab) poezdga qo‘yilishi kerak. 
Vagon va lokomotiv depolarini ta’mirlash temir yo‘l yo‘llarida manyovr 
harakatlari tegishli bo‘linmaning mas’ul xodimining nazorati ostida va shaxsiy 
ko‘rsatmalariga binoan amalga oshirilishi kerak. 
Texnik yoki yuk operatsiyalari olib boriladigan vagonlar bo‘lgan temir 
yo‘llarida qo‘zg‘olonchi harakatlarga yo‘l qo‘yilmaydi. Noqulay ob-havo sharoitida 
(kuchli shamol, tuman, qor bo‘roni), shuningdek, yoritilmagan temir yo‘l yo‘llarida 
manyovr ishlari maxsus hushyorlik bilan, kerak bo‘lsa kamaytirilgan tezlikda 
amalga oshirilishi kerak. 
Temir yo‘l stantsiyasining temir yo‘llarida kommunal poezdlar va maxsus 
o‘ziyurar temir yo‘l harakatlanuvchi tarkibining ishi tegishli bo‘linmaning mas’ul 
xodimi (yo‘l, signalizatsiya tizimi va boshqalar) rahbarligida amalga 
oshiriladi. Ularning temir yo‘l stantsiyasidan boshqasiga yoki temir yo‘l 
stantsiyasining boshqa hududiga harakatlanishi faqat manevralar uchun mas’ul 
shaxsning yoki stansiya navbatcisining ruxsati bilan amalga oshiriladi.
Zarur hollarda, temir yo‘l stantsiyasi boshlig‘ining ko‘rsatmasi bilan bunday 
poezdlar va o‘ziyurar maxsus temir yo‘l harakat tarkibini harakatini boshqarish 
uchun temir yo‘l stantsiyasining tegishli xodimlari tayinlanishi mumkin. 
Temir yo‘l stantsiyalarida tormoz shlanglarini va boshqa avtomobillararo 
elektr aloqalarini uzish va ulash mahalliy sharoitga qarab vagonlarni texnik xizmat 

---

23 
ko‘rsatish punktlari xodimlari yoki boshqa xodimlar tomonidan texnologik jarayon 
yoki stantsiyasi tomonidan yoki umumiy bo‘lmagan temir yo‘l yo‘llarida 
harakatlanishni saqlash va tashkil etish tartibi bo‘yicha ko‘rsatmalar bilan amalga 
oshiriladi. 
Manevrlarni ishlab chiqarish paytida tormoz shlanglarini ajratish yoki ulash 
kompilyatsiya brigadalari yoki o‘tkazgichlar tomonidan amalga oshiriladi.
Poyezddan ajratilganda va poezd lokomotiviga ulanishda tormoz shlanglarini uzish 
va ulash lokomotiv brigadasi tomonidan amalga oshiriladi va lokomotivga bitta 
mashinist tomonidan xizmat ko‘rsatishda ushbu operatsiyalar vagonlarning 
inspektori tomonidan amalga oshiriladi. 
Temir yo‘l stantsiyasining asosiy, qabul qilish-jo‘natish va saralash temir 
yo‘llarida alohida vagonlarni qo‘lda harakatlantirishga yo‘l qo‘yilmaydi.
Istisno hollarda, infratuzilma egasi yoki jamoat bo‘lmagan temir yo‘l treklari egasi 
tomonidan tayinlangan mas’ul shaxsning bevosita rahbarligi ostida va boshqa temir 
yo‘l yo‘llarida individual vagonlarni qo‘li bilan harakatlantirishga ruxsat beriladi.
Xarakat tarkibini qo‘lda harakatlantirishda quyidagilarga yo‘l qo‘yilmaydi:
- ularni 3 km / s dan ortiq tezlikda harakatlantirish; 
- ularni chegara ustunidan magistral va qabul-jo‘nalish temir yo‘llari 
yo‘nalishi bo‘yicha aylantirish;
- tormoz nosozligida harakat qilishni boshlang; 
- odamlar va xavfli yuklarni egallab olgan vagonlarni qo‘lda aylantirish.
Vagonlarning harakatlanish tartibi mahalliy sharoitga qarab belgilanadi.