Маoлумотнома

Ўз-ўзини таҳлил қила олишни ривожлантиришнинг усулларидан 
бири – машқни бажаришда бир-бирининг хатосини топиш, тузатиш, 
ўртоқлик учрашувларида – мусобақаларда ҳам камлик қилиш, ўйин 
натижасини жамоа билан биргаликда муҳокама қилиш, баҳолаш ваҳ.клардир. 
Бажарилганҳаракат фаолиятини баҳолаш критерияси турлича ва у 
ўқув жараёнининг вазифаларига боғлиқ. У Крите-риялар: 
1. Баҳолаш қоида сифатида ўқитишнинг бошланғич этапларида, ижро 
техникасининг стандарт усули бўйича, қачонки ўқувчининг имкониятини 
намунага ўхшатишга уриниш чегараланганлигидан олиб борилади. Тажриба 
ва билимнинг тўпланишига қараб белгиланган намунага тақлид қилишдан 
оғиш хатолар билан эмас, (айниқса, натижа юқори кўтари-лаётган бўлса), 
индвидуалликнинг намоён бўлиши билан юзага чиқади. 
2. Бошқа ўқувчи техникасига солиштириш йўли билан конкурс тарзда 
баҳолаш. Бу машқларни системали машғулот-ларга қизиқишни оширишга 
олиб келсада, лекин ижронинг сифати намуна қилгудек даражада бўлмаслиги 
мумкин. 
3.ҳаракат фаолияти натижасини аниқлаш орқали баҳолаш қоида 
бўйича катта дидактик аҳамиятга эга. Бу ўқувчини ўз ижро техникасини 
эришилган натижа билан таққослашга, уни ҳал қилишнинг индивидуал 
усулларини ахтаришга ўргатади. Лекин шундай баҳолаш яхши тайёргарлиги 
бўлган ўқувчилар учун қўл келади. Улар ўз фаолиятларини танқидий баҳолай 
оладилар, жисмоний машқ бажариш пайтида ижро техникаси аҳамиятини 
яхши тушунадиган бўладилар. 
Баҳо категорияси ўқитувчининг турли хилдаги огоҳлантиришлари, 
маoқуллашлари ёки унинг акси каби ифодалар, шунингдек, тузатиш 
тарзидаги кўрсатмалари орқали ҳам намоён бўлади. Бироқ фақат бир хил 
огоҳлантиришлар билан чегараланмай, ўқувчи фаолияти таркибидаги 
мақтовга, рағбатлантиришга сазовор ҳаракатларни ҳам эътибордан четда 
қолдирмасликни тарбия жараёндаги ўрни беқиёс. 
Гуруҳларга ажратиб ўқитишда уларнинг фаолиятини баҳолаш анча 
қийинчилик туғдиради. Тажрибалардан кузатилишича, гуруҳдагилар 
ўзларининг индвидуал хатоларни англаётгандек, уларни тузатишга 
уринаётгандек қилиб, бошқа томондан эса кўп сонли индвидуал хатоларни 
топиш, тузатиш машғулотларда «зич»ликни пасайтириб, ўқувчида 
бефарқликни шакллантириши амалиётдан маoлум. Бундай қарама-

---

101 
қаршиликнинг таoлим жараёнида хато ва камчилакларни гуруҳли 
машғулотларда қисқа, аниқ ва маoноли қилиб айтиш орқалигина ҳал 
қилиниши катта самара беришлиги исботланган. 
Ўқитувчининг баҳоси ўқувчилар тарбиясида ўз кучига ишонч воситаси 
бўлиши, шу сабабли материалнинг ўзлаштиришдаги ижобий ва салбий 
томонгагина баҳо бериш билан чекланмай, ишга муносабати ҳам ҳисобга 
олиниши лозим. Унинг шахси, хулқи, давомати баҳолаш мезони мазмунидан 
четда бўлишини таъкидлаш лозим (Б.А. Ашмарин, 1979).