Маoруза (18)


Умумишлаб чиыариш ъаражатлари таркиби, уларни ъисобга олиш ва маъсулот таннархига ўтказиш тартиби


Download 0.54 Mb.
bet8/53
Sana18.06.2023
Hajmi0.54 Mb.
#1566426
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   53
Bog'liq
III-кисм БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБИ

2. Умумишлаб чиыариш ъаражатлари таркиби, уларни ъисобга олиш ва маъсулот таннархига ўтказиш тартиби
Маъсулот ишлаб чиыариш таннархига маъсулот ишлаб чиыариш билан тўьридан-тўьри боьлиы бўлган ъаражатлар билан бир ыаторда ишлаб чиыариш учун умумий бўлган, умумишлаб чиыариш ъарактеридаги ъаражатлар ъам ыўшилади.
Умумишлаб чиыариш ъаражатлари бу асосий ва ердамчи ишлаб чиыариш цехларини бошыариш ъамда улар ишлаб чиыаришини ташкил ыилиш билан боьлиы ъаражатлардир. Уларга «Ъаражатлар таркиби тўьрисидаги Низом»га мувофиы «Ишлаб чиыариш ъарактеридаги асосий фондлар ва номоддий активлар амортизацияси», «Ишлаб чиыариш ъарактеридаги бошыа ъаражатлар» киради.
«Ишлаб чиыариш ъарактеридаги асосий фондлар ва номоддий активлар амортизацияси» элементига Низомга мувофиы ыуйидагилар киради:
1. Белгиланган меoёрга кўра асосий ишлаб чиыариш фондлари баланс ыиймати асосида ъисобланган тўла тиклаш бўйича амортизация ажратмаси суммаси, бунга амалдаги ыонунга мувофиы ъисобланган тезлаштирилган амортизация ъам ыщшилади.
2. Узоы муддатга асосий воситаларни ижарага олган корхона, ўзига ыарашли асосий фондлар ва ижарага олинган асосий фондлар бўйича тўла тиклаш юзасидан амортизация ажратмасини «Асосий фондлар амортизацияси» элементида акс эттиради. Бундай холларда, ижара берган корхона ижарага берилган асосий воситалар бўйича амортизация ъисобламайди.
3. Ишлаб чиыариш ъарактеридаги номоддий активлар бўйича эскириш ъар ойда уларнинг дастлабки муддати бўйича ъисобланган эскириш миыдорида таннархга ыўшилади.
Ишлаб чиыариш ъарактеридага бошыа ъаражатларга юыорида эслатилган Низомга мувофиы ыуйидагилар киради:
1. Ишлаб чиыариш жараёнига хизмат ыилиш бўйича ъаражатлар:
а) ишлаб чиыаришни хом ашё, материал, еыильи, электр ыуввати, ускуналар, мосламалар каби меънат буюмлари ва маблаьлари билан таoминлаш бўйича xаражатлар.
б) асосий ишлаб чиыариш фондларини иш холатида саылаб туриш билан боьлиы ъаражатлар (техник кузатишлар, ўрта, жорий ва капитал таoмирлаш ъаражатлари). Молия вазирлигй руъсати билан айрим тармоы корхоналари таoмирлаш ипшарини олиб бориш учун ўзида маблаь резерв ыилиши мумкин. Бу фондга ажратмалар «Бошыа ъаражатлар» элементи таркибида акс эттирилади. Бошыа ъамма холларда асосий ишлаб чиыариш фондларини таoмирлашнинг ъамма турлари (ўрта, жорий, капитал) бўйича ъаражатлар ишлаб чиыариш ъаражатларининг тегишли элементи бўйича маъсулот (иш, хизмат) таннархига ыўшилади. Табиатни мухофаза ыилишга тааллуыли фондларни саылаш ва улардан фойдаланиш билан боьлиы жорий ъаражатлар.
в) амалдаги ыонунларга мувофиы ва ишлаб чиыариш хусусиятлари билан боьлиы техника хавфсизлиги ъамда нормал техник шароитларни таoминлаш бўйича ъаражатлар.
г) амалдаги ыонунларга мувофиы айрим тармоы ходимларига кўрсатиладиган бепул коммунал хизматлар, озиы-овыатлар ыиймати, бепул бериладиган уйжойлар ыийматини тўлаш билан боьлиы ъаражатлар.
д) амалдаги ыонунларга мувофиы бепул бериладиган кийим-бош, маъсус озиы-овыатлар ыиймати.
е) ишлаб чиыариш жараёнига тааллуыли бўлган бошыарма техник воситалари, сигнализация воситалари, ъисоблаш марказини саылаш ва уларга хизмат ыилиш билан боьлиы ъаражатлар.
2. Ишлаб чиыариш жараёнига тааллуыли хизмат сафари ъаражатлари.
3. Ишлаб чиыаришда банд бўлган ишчилар ва ишлаб чиыариш активларининг мажбурий суьуртаси бўйича ъаражатлар.
4. Брак ъисобига нобудгарчиликлар.
5. Кафолатланган таoмирлаш ва (маъсулотга кафолатланган хизмат муддати белгиланган холларда) кафолатланган хизмат кўрсатиш билан боьлиы ъаражатлар.
6. Ички ишлаб чиыариш сабабларига кўра бўш ыолинган ваыт бўйича нобудгарчилик.
7. Ишлаб чиыаришдаги холатлар юзасидан меънат ыобилиятини йўыотганлиги учун тўланадиган нафаыа.
8. Ишлаб чиыариш жараёнида тўьридан-тўьри иштирок этадиган ходимлар соьлигини мухофаза ыилиш ва дам олишини ташкил ыилиш бўйича чора-тадбирлар билан боьлиы ъаражатлар.
9. Таннархга ыўшиладиган ва белгиланган тартибда ъисобланадиган бюджетга мажбурий тўловлар, солиылар, бюджетдан ташыари маъсус фондларга ажратмалар.
Умумишлаб чиыариш ъаражатларининг синтетик ъисоби 25-«Умумишлаб чиыариш ъаражатлари» счетида юритилади. Бу счетдан корхонанинг асосий ва ердамчи ишлаб чиыаришга хизмат кўрсатиш сарфлари хаыидаги маoлумотларини умумлаштириш учун фойдаланилади.
Умумишлаб чиыариш ъаражатларининг аналитик ъисоби ъисоб-китобнинг журнал-ордер шаклини ыўлловчи корхоналарда ъаражат моддалари бўйича 12-ведомостда юритилиб, ъар бир цех учун алохида очилади. Ведомостнинг ойлик жами суммаси 10-журнал-ордерга кўчирилади. Ъисобот ойи давомида умумишлаб чиыариш ъаражатлари суммасига «Умумишлаб чиыариш ъаражатлари» счетининг дебети ыуйидаги счетлар кредити билан корреспонденцияланади: «Материаллар», «Касса», «Ъисоб-китоб счети», «Ходимлар билан меънат ъаыи бўйича ъисоб-китоблар», «Ижтимоий суьурта ва таoминот бўйича ъисоб-китоблар» ва хоказо счетлар.
Ъисобот ойи охирида «Умумишлаб чиыариш ъаражатлари» счети ыуйидагича бухгалтерия проводкаси тузиш билан епилади:
Д-т- 20-«Асосий ишлаб чиыариш» счети, 23-«Ердамчи ишлаб чиыаришлар» счети, 28- «Ишлаб чиыаришдаги брак» счети ва бошыа ъаражат счетлари.
К-т- 25-«Умумишлаб чиыариш ъаражатлари» счети.
Умумишлаб чиыариш ъаражатлари маъсулотнинг айрим турлари ўртасида бир неча хил усулда таысимланади. Шулардан энг кенг тарыалгани — бу ишлаб чиыаришда банд бўлгай ишчиларнинг асосий иш ъаыига мутаносиб равишда таысимлаш усулидир.
Мисол. Цех икки хил, яoни А ва Б маъсулот турларини ишлаб чиыаради, деб фараз ыилайлик. Умумишлаб чиыариш ъаражатларининг жами ойлик суммаси 1000 сўмни ташкил ыиллади. Цехнинг ыилган ъаражатларини маъсулот турлари ўртасида таысимлаймиз:



Маъсулот турлари

Таысимлаш базаси

Уртача %

Умумишлаб чиыариш ъаражатлари

Ишпаб чиыаришда банд бўлган ишчиларнинг асосий иш хаыи

А маъсулот

700

47

470

Б маъсулот

800

53

530

Жами

1500

100

1000

Маъсулот таннархига ыўшиладиган 25-«Умумишлаб чиыариш ъаражатлари» счетидаги ъаражатлар ыуйидагича субсчетлар бўйича ъисоб ыилинади:


1. Материал ъаражатлари.
2. Меънатга ъаы тўлаш ъаражатлари.
3. Ижтимоий суьуртага ажратма ъаражатлари.

  1. Асосий воситалар ва номоддий активлар амортизацияси.

  2. Бошыа ъаражатлар.




Download 0.54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   53




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling