Маoруза (18)


Б. Ишлаб чиыариш ъарактеридаги меънатга ъаы тўлаш ъаражатлари


Download 0.54 Mb.
bet7/53
Sana18.06.2023
Hajmi0.54 Mb.
#1566426
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   53
Bog'liq
III-кисм БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБИ

Б. Ишлаб чиыариш ъарактеридаги меънатга ъаы тўлаш ъаражатлари.
Ишлаб чиыариш ъарактеридаги меънатга ъаы, тўлаш ъаражатлари таркибига «Ъаражатлар таркиби тўьрисидаги Низом»га мувофиы, ыуйидагилар киради:
1. Корхонада ыўлланиладиган меънатга ъаы тўлаш ъаражатлари ва тизимларига мувофиы ишбай нархлар, таьриф ставкалари ва окладлар асосида хаыиыатан бажарилган иш учун ъисобланган ишлаб чиыариш ъарактеридаги иш ъаыи, ыуйидагилар ыўшилган холда:
а) оьир табиий иылим жойларда узоы муддат узилишсиз иш стажига эга бўлганлар учун иш хаыига ыўшимча;
б) доимий иши йўлда амалга ошириладиган алоыа, темирйўл, сув. автомобил транспорти ва бошыа сохаларда банд бўлган ходимлар иш ъаыига ъўшимча. Бундай ходимлар учун корхоналардан чиыиб, ыайтиб келгунгача бўлган ъар бир сутка учун ыўшимча ъаы тўланади;
в) тўьридан-тўьри ыурилишда, капитал таoмирлаш каби ишларда банд бўлган ходимларга ыонунда кўзда тутилгандек айрим ишларни бажарганлиги учун тўланадиган ыўшимча ъаы;
г) ер ости ишларида банд бўлган ходимларга тўланадиган ыўшимча ъаы;
д) амалдаги ыонунларга мувофиы чўл, сувсиз ва тоьли худудларда меънат ыилувчи ходимларга тўланадиган ъаылар (туман коэффициентлари);
е) авангард ишларни бажаришда банд бўлган ходимлар, транспорт ташкилоти ва йўлда об-хаво ноыулайлиги туфайли ушланиб ыолган ходимлар учун тўланадиган суммалар;
ж) маъсус шартномага мувофиы корхона, ташкилотлардан муайян ишларни бажариш учун жалб ыилинган ходимларга ва уларни юборган ташкилотга тўланадиган суммалар.
2. Меoёрдан ортиыча ишлаган ъамда яхши ишлаган кунлари ва бошыа холатлар ъисобига берилган дам олиш кунлари учун тўланадиган ъаы.
3. Миыдор кўринишида тўланадиган маъсулот ыиймати.
4. Амалдаги ыонунларга мувофиы рагбатлантириш ъарактеридаги тўловлар: мукофотлар, касб махорати учун таьриф ставкалари, ойлик маошга ыўшимчалар ва бошыа раьбатлантиришлар.
5. Тунги сменада, сменадан ортиыча, шунингдек, дам олиш кунлари, меънат шароити оьир ва зарарли бўлганлиги учун тўланадиган тўловлар.
6. Амалдаги ыонунларга мувофиы навбатдаги меънат таьтили ва ыщшимча таьтиллар, ўсмирларнинг имтиезли соатлари, болали оналарнинг танаффус соатлари учун тўловлар ва бошыалар.
7. Иш ъаыи ыисман саыланган холда, мажбурий таьтилда бўлган ходимларга тўланадиган ъаылар.
8. Ыон топширувчилар учун тўланадиган тўловлар, текшириш ва ыон топшириш, дам олиш кунлари учун бериладиган тўловлар.
9. Корхоналарда ишлаб чиыариш амалиетини ўтаганлиги учун олий ва ўрта, маъсус ўкув юрти ва талабалари учун тўловлар.
10. Талабалар ыурилиш отрядлари таркибида ишловчи олий ва ўрта маъсус ўкув юрти талабалари меънатига ъаы.
11. Тузилган шартномага кўра бажарилган ишлар учун корхона штатида бўлмаганлар меънатига ъаы.
12. Амалдаги ыонунларга мувофиы ишлаб чиыариш жараёнида иштирок этадиган ходимлар меънатига ъаы тўлаш фондига ыўшиладиган бошыа тўлов турлари.
13. «Ишлаб чиыариш ъарактеридаги меънатга ъаы тўлаш ъаражатлари» элементи бўйича ыишлоы, хўжалик корхоналари йиллик иш натижалари бўйича тўловларни ъам акс эттирадилар.
Ишлаб чиыаришда ишчиларнинг маъсулот биронбир турини ишлаб чиыариш билан бевосита боьлиы бўлган асосий иш ъаыи одатда бошланьич хужжатларга асосланиб, калькуляция ыилиш обoектлари бўйича ъисоб ыилинади ва таннархга тўьридан-тўьри ўтказилади. Маъсулотнинг бирон-бир турини ишлаб чиыариш билан бевосита боьлиы бўлмаган иш ъаыи суммаси калькуляция обoектлари ўртасида маъсулот таннархига тўьридан-тўьри ўтказиладиган иш ъаыига мутаносиб равишда таысимланади. Масалан, бригадага рахбарлиги учун тўланадиган ыўшимча иш ъаыи, иш ваытидан ташыари ишлаганлиги учун тўланадиган ыўшимча ъаы ва бошы.
Шуни ыайд ыилиб ўтиш лозимки, маъсулотнинг биронбир тури таннархига бевосита ишбай меoёр ва нархлар асосида тўланадиган ишчи ишбайчилар иш ъаыи ыўшилади.
Хозирга ваытда саноатда ишчи ишбайчилар сонига ыараганда ишчи ваытбайчилар сони ортиб бормокла. Шунинг учун материаллар ъаражатига ўхшаб асосий иш ъаыи суммасини ъам маъсулот турлари ўртасида бирон-бир кўрсаткичга мутаносиб равишда таысимлаш зарурияти туьилади. Бундай ваытда масалан, машинасозлик корхоналарвда иш ъаыи суммаси маъсулот турлари ўртасида иш ъаыининг меoёрдаги суммасига мутаносиб равишда таысимланади. Иш хаыининг меoёрдаги суммаси ишчиларнинг штат бўйича таысимланганлиги, уларнинг тариф ставкалари ва маъсулот ишлаб чиыаришнинг режадаги хажми асосида аниыланади. Енгил ва озик-овкат саноатининг айрим тармоыларида эса ыайта ишланган хом ашё, материал ва ярим тайер маъсулотлар сонига мутаносиб равишда таысимланади.
«Ъаражатлар таркиби тўьрисидаги Низом»га мувофиы маъсулот ишлаб чиыариш таннархига ыўшиладиган кейинги ъаражат элементи — ижтимоий ажратма ъаражатларидир. Бунга ыуйидагилар киради:
1. «Меънатга ъаы тўлаш ъаражатлари» элементи бўйича таннархга ыўшиладиган ыуйидаги ажратмалар: амалдаги ыонунлар бўйича ходимлар меънатига ъаы тўлаш ъаражатларидан мажбурий ажратмалар — ижтимоий суьурта органларига, нафаыа фондига, давлат бандлик хизматига ва тиббий суьурта органларига.
2. Давлатга ыарашли бўлмаган нафаыа фондларига, ихтиерий тиббий суьуртага ва бошыа ихтиерий суьурта турларига ажратмалар.
Ишлаб чиыаришдаги ишчиларнинг ижтимоий суьурта ажратмаси ъаражатлари калькуляция обoектлари ўртасида асосий иш хаыига мутаносиб равишда таысимланади.
Ижтимоий суьурта ажратмалари ишчиларнинг асосий иш хаыларига нисбатан аввалдан белгаланган фоиз бўйича ъисобланади.
Маъсулот таннархига ыўшиладиган 20-«Асосий ишлаб чиыариш» счетидага ъаражатлар ыуйидаги субсчетлар бўйича ъисоб ыилинади:
1. Материал ъаражатлари.
2. Меънатга ъаы тўлаш ъаражатлари.
3. Ижтимоий суьуртага ажратма ъаражатлари.
4. Асосий воситалар ва номоддий активлар амортизацияси.
5. Бошыа ъаражатлар.
23-«Ердамчи ишлаб чиыаришлар» счетидаги ъаражатлар ъам худди шундай тартибда ъисоб ыилинади.

Download 0.54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   53




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling