Maqomlar (o’n ikki maqom)
Operaning qisqacha mazmuni
Download 356.07 Kb. Pdf ko'rish
|
УМА
Operaning qisqacha mazmuni. Layli ismli arab qabila boshlig‘ining qizi
Qays nomli yigitni sevadi. Layli Qaysning ishqiy she’rlariga, xotin-qizlarni e’zozlaydigan asarlariga mahliyo bo‘lgan edi. Lekin shariat qoidalariga ko‘ra Qays islom diniga xiyonat qilgan, chunki ayollarni erkaklar bilan tenglashtirgan. Ruhoniylar Qaysni-Majnun, ya’ni devona deb kamsitishadilar. Odamlarning diqqatiga tushib qolgan Qays Layli bilan bo‘lgan muxabbatini oxirigacha yetishiga ishonch hosil qilmagach dashtu-saxrolarga yovvoiy hayvonlar orasiga chiqib ketadi. Layli esa otasining ixtiyori bilan badavlat kishi Ibn-Salomga turmushga chiqishi kerak bo‘lganda sevgan yigiti Qaysni qumsab o‘ladi. Uning qabri ustida Qays ham jon beradi. Ular motamlarini faqat yaqin qovmu-qarindoshlari tutadilar. Ikki sevishgan qabrida ikkita qizil gul o‘nib chiqadikim, bu-o‘lmas sevgi va hamisha yoshlik timsoli edi.
«Layli va Majnun» operasida obrazlar ariyalarida o‘zbek musiqa merosi- maqomlar, xalq kuy va qo‘shiqlari asos bo‘lib unda «Iroq», «Segoh», «Ushshoq», «Chorzarb», «Chorgoh», «Bayot», «Chapandozi gulyor»-lar ishlatilgan.
40-50 yillar davomida Alisher Navoiy nomidagi Davlat opera va balet teatri sahnasida bir necha opera asarlari sahnalashtiriladi. Uning repertuaridan rus va chet el opera va balet asarlari o‘rin olib shular qatoriga qardosh xalqlar kompozitorlarining asarlari ham teatr sahnasidan joy oladilar. D.Kabalevskiyning «Taras oilasi», T.Xrennnkovning «Bo‘ronda», G.Mayborodaning «Arsenal» va A.Kozlovskiyning O‘zbekistonda ijod qilgan «Ulug‘bek» operalari shular jumlasiga kiradi. Lekin ko‘zga tashlangan muammolardan eng asosisi bu milliy o‘zbek operalarini ijod qilish va ularni sahnalashtirishdan iborat edi. Shuning uchun ham
1947-1967 yillar davomida bir necha o‘zbek milliy operalari ijod qilinib teatr sahnasida qo‘yildi. Oldingi yillar sahnalashtirilgan operalar: S.Vasilenko va M.Ashrafiylarning «Ulug‘ kanal», R.Gliyer va T.Sodiqovlarning «Gulsara», T.Jalilov va B.Brovsinlarning «Toxir va Zuxro», G.Mushel va V.Uspenskiylarning «Farxod va Shirin» operalari bilan bir qatorda Yangi ijod qilingan o‘zbek milliy operalari ham asta-sekin musiqa san’atining opera janrida ijod qilinib sahna yuzini ko‘radi. Bular-M.Ashrafiyning «Dilorom», T.Sodiqov, B.Zeydman, Yu.Rajabiy, D.Zokirovlarning «Zaynab va Omon», S.Boboyevning «Hamza», M.Yusupovning «Xorazm qo‘shig‘i», M.Ashrafiyning «Shoir qalbi», R.Hamroyevni «Zulmatdan ziyo» asarlardir.
Yuqorida nomlangan asarlar orasida A.Navoiyning «Sa’bai sayyor» poemasidan «Dilorom» operasi dramaturglar K.Yashin va Mumtoz Muhammedovlar bilan kompozitor M.Ashrafiyning o‘zbek klassik adabiyotidan zamonaviy asar yaratishda qilgan xizmatlari o‘zbek musiqa madaniyatida alohida o‘rinni egalladi.
To‘rt parda va yetti ko‘rinishdan iborat «Dilorom» operasi A.Navoiy nomli Davlat opera va balet teatri sahnasida qo‘yiladi. Voqealar shoh va amaldorlarning xalqqa nisbatan shavqatsizligi va zulmdan xalq norozi bo‘lib qo‘zg‘olon ko‘tarilishi, Diloromni kuch ishlatib olmoqchi bo‘lgan shoh Baxrom va uning sheriklariga qarshi ko‘tarilgan kurash fonida yuz beradi. Dilorom shavqatsiz shohga bo‘ysunmaydi va o‘z hayotini qurbon qilib nomus va muhabbatini saqlab qoladi.
Download 356.07 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling