“Маркетинг” кафедраси

 
8.3. ТОВАР СИЁСАТИНИНГ ШАКЛЛАНИШИ 
Халқаро маркетингда тўрт товар стратегиясига мос келувчи сиѐсатнинг тўртта 
принципиал йўналишларини ажратиб кўрсатиш мумкин: 

оддий кенгайтириш (экспорт); 

маҳсулотни мослаштириш; 

«тескари» ихтиро ѐки янги ихтиролар; 

товар ишлаб чиқаришни тўхтатиш. 
Оддий кенгайтириш ѐки экспорт стратегияси фирманинг экспорт ассортиментига 
стандарт ѐндашувни назарда тутади. Бу ҳолда фирма ташқи бозорда ҳам ички бозордаги 
товарларни ишлаб чиқаради ва сотади. Бунда товарнинг ривожланиш жиҳатларидан ҳеч 
бири (товар тавсифномаси, ўрами ва ташқи кўриниши) ўзгартирилмайди ва ташқи 
бозорнинг шароитларига мослаштирилмайди. 
Маҳсулотнинг мослашиш стратегияси ташқи бозор ва муҳитнинг хусусиятларини 
ҳисобга олган ҳолда товарни модификациялашдан иборат. Мослашиш нафақат товар 
тавсифномаларига (сифати, ташқи кўриниши), балки унинг ўрови ва сервис хизмат 
кўрсатилишига ҳам тааллуқли бўлиши мумкин. Жадвалда товар модификациясининг 
тўртта варианти кўриб чиқилган. 
Жадвал 
Товар модификациясининг асосий вариантлари 
Коммуникация 
Товар 
Товар ўзгармайди 
Товар ўзгаради 
Стандарт 
коммуникация 
Тўлиқ 
стандартизация 
(коммуникация ва товар) 
Товар модификацияси 
Коммуникация
ўзгаради 
Коммуникация алоқалари 
модификацияси 
Коммуникация алоқалари 
ва товар модификацияси 
Тўлиқ стандартлаш стратегияси икки ҳолда қўлланади. Биринчи ҳол бу эпизодик 
экспорт, яъни ишлаб чиқарувчини маҳсулотни айнан шу ишлаб чиқарувчидан сотиб 
олишни истовчи чет эллик харидор (воситачи) маҳсулотни экспорт қилишга 
«мажбурлайди». Иккинчи вариант бирламчи зарур маҳсулотларни (асосан озиқ-овқат 
маҳсулотларини) оммавий ишлаб чиқарувчи йирик трансмилиий корпорацияларга 
тааллуқли. 
Коммуникация алоқаларини модификациялаш стратегиясини танлашни битта 
товарнинг ўзи турли функцияларга эга бўлиши ва турли бозордаги эҳтиѐжларни 

---

44 
қондириши мумкин бўлиши билан асослаш мумкин. Масалан, велосипед кўп 
мамлакатларда (масалан, Хитойда) катталар учун асосий транспорт воситаси ҳисобланади. 
Ривожланган мамлакатларда у спорт анжоми ҳисобланади. Шу муносабат билан иккала 
ҳолда реклама мурожаати турлича бўлиши лозим. Коммуникация алоқаларининг 
мослашиш зарурати асосан бозорнинг миллий-маданий ва ижтимоий-иқтисодий 
хусусиятлари билан боғлиқ. 
Товар модификацияси стратегияси товар барча бозорларда битта мақсад учун 
мўлжалланган, бироқ ундан фойдаланиш шароитлари турлича бўлган ҳолларда қўлланади.
Коммуникация алоқалари ва товар модификацияси стратегияси катта харажатларни 
талаб қилади. Шу сабабли уни амалга оширишга фақат молиявий қўллаб-қувватлашга эга 
бўлган ѐки йирик мижозларга хизмат кўрсатувчи йирик ва бақувват компанияларгина 
қодир. 
Мослашиш ва стандартлаш стратегиялари ўртасида танлашда уларнинг 
самарадорлиги иқтисодий ҳисоб-китоб қилиш, масалан, ишлаб чиқарувчи фирманинг 
товар 
модификацияси 
стратегияларидан 
фойдаланиш 
харажатларини 
муайян 
модификациядан фойдаланиш натижасида олинувчи фойда билан таққослаш зарур.
«Тескари» ихтиро ѐки янги ихтиролар стратегияси фирмани ривожланаѐтган 
мамлакатларга йўналтириш, миллий бозорга ишлаб чиқарилаѐтган маҳсулотларга 
нисбатан оддийроқ (масалан, қўл касса аппаратлари, электр токидан фойдаланилмайдиган 
тикув машиналари) маҳсулот ишлаб чиқаришни тавсия қилади. 
Янги товарларни ишлаб чиқиш кўп маблағ талаб қилади, шунинг учун бу билан 
асосан йирик трансмиллий корпорациялар шуғулланади. Бу корпорациялар янги 
товарларни аста-секинлик билан аввал ривожланган мамлакатлар бозорига, сўнгра 
ривожланаѐтган мамлакатлар бозорига киритади. 
Товар ишлаб чиқаришни тўхтатиш стратегияси. Агар экспортчи фирма стандарт 
стратегиялардан фойдаланадиган бўлса, у товар ишлаб чиқариш ва экспорт қилишни 
барча бозорларда бир вақтнинг ўзида тўхтатади. Масалан, Германиянинг каталог бўйича 
мебель савдоси билан шуғулланувчи МВТ мебель компанияси ўз ассортиментини ҳар 
ярим йилда янгилаб туради.