Marketing kommunikatsiyalari fanining mohiyati

Internet marketing - bu axborot marketing faoliyatining falsafa majmuasi, strategiyasi va vositasi bulib, u bozorni tadkik etish, axborot muxitini mukobil tuzish, tovarlar, goyalar va xizmatlarni siljitish, sotish va xarid kilishdir. Shu bilan bir katorda Internet-marketing marketingning mustakil sohasi bulmay, balki marketing tahlili va ta’sirining vositalaridan biri, firmaning umumiy marketing strategiyasining tarkibiy kismlaridan biri xisorblanadi. Internet-reklama (yoki on-layn reklamasi) - maxsulot va uni xarid kilish sharoitlari va imkoniyatlari to’g’risida maksadli auditoriyaga axborotni tarmokda tarkatish yuli bilan iste’molchini xabardor kilish, ishontirish yoki asoslangan xolda ushlab turish.

Merechendayzing va uning vazifalari.	Merchendayzing xaridorlarga keng mikyosda axborotlar berishga e’tiborni karatish, uzgaruvchi talabga nisbatan moslashtirilgan baxo siyosatini olib borish, dukonlar ichki reklamasi, kushimcha xizmatlarni kupaytirish, talabni ragbatlantirish kabilarni uz ichiga oladi. Merchendayzing vositalari va tadbirlari dukon savdo maydonlaridan tula foydalanish va yukori darajada rentabellikka erishishni kuzda tutadi. Supermarketlarda savdo faoliyatining muvaffakiyati, kaysi tovar uning assortimentiga kushilganligi, kaerda va kanday joylashtirilganligi, tovar bulimining joylashishi, xaridorlar xarakati okimining savdo maydonida tashkil etilishi xamda iste’molchilar psixologiyasini bilish kabilarga boglik buladi. Natijada xar bir metr savdo maydonidan samarali foydalaniladi va samaradorlikka erishiladi Vazifalari -tashki muxitning monitoringi -sanitariya va yongin xavfsizligini urganish -rakobatchilar monitoringi va benchmarkingi -savdo zalida tovar guruxlarining joylashgan joyini aniklash -planogrammalarni tuzish va muvofiklashtirish -planogrammalarni tuzish -planogrammalarni logistika bilan muvofiklashtirish. -ichki dukon merchendayzing jarayonini tashkil etish -dukonlarda tovarlar bo’yicha tadbirlarni utkazish grafigini shakllantirish -tadbirlarni grafik asosida utkazish -merchendayzingni nazorat kilish.
Reklamaning rivojlanish tarixi va huquqiy tartibga solishi.	Reklamaning dastlabki shakllari milodgacha bo‘lgan qadimiy davrlarda ham mavjud bo‘lgan. Bizgacha etib kelgan, hozirda Buyuk Britaniya muzeyida saqlanayotgan ilk reklama murojati Misrda papirusga bitilgan kulni sotish haqidagi yozuv hisoblanadi . Matnda: “Uning ikki qulog‘i ham yaxshi eshitadi, ikkala ko‘zi ko‘radi. Uning oz taomga qanoatliligi, halolligi, itoatkorligini kafolatlayman ”, deyilgan edi. Ammo qadimda tosh yoki metallga emas, balki devorlarga tirnab yoki bo‘yoq bilan yozilgan reklama yozuvlari ko‘proq ommalashgan. O‘tmish tadqiqotchilari ularni graffiti (italyancha “graffito”-“tirnalgan” so‘zidan) matnlari deb atashadi.Ko‘hna YUnoniston va Rimda reklama e’lonlari yog‘och taxtachalar,mis parchalari,suyakka o‘yib yozilib, maydonlar,odamlar to‘planadigan boshqa joylarda baland ovozda o‘qib berilgan. Reklama o‘tmishda ham jamiyat hayotida katta o‘rin egallay boshlaganida turli e’lon hamda bildirishlarni uy-joylarning devorlarida betartib yozmaslik uchun ularga mo‘ljallab maxsus devorlar-“ambuslar”qurilgan. Amerika qit’asida reklama e’lonlarini chop etishga ixtisoslashgan dastlabki nashr “Boston Nyus-letter” gazetasi (1704 yil) bo‘ldi. 1729 yilda Benjamin Franklin tomonidan ta’sis etilgan “Gazett” ko‘plab reklamalarni nashr qilardi. Umuman, AQSHda reklamaning ravnaq topishi Benjamin Franklin nomi bilan bog‘liq. “Gazett” adadining ko‘pligi bilan bir qatorda, mustamlaka Amerikasidagi barcha nashrlar orasida eng ko‘p reklama e’lonlari chop etiladigan ommaviy axborot vositasi hisoblangan.
Qadimgi dunyo davlatlarida reklamaning paydo bo‘lishi.	Miloddan avvalgi 73 yilda vulqondan otilgan suyuqlikka botib qolganligi sababli o‘zining asl qiyofasini saqlab qolgan eng ko‘hna Pompey shahri ,biz uchun bir yarim mingtadan ko‘proq reklama murojaatlarini saqlab qolgan.Ularda jamiyat hayotining va inson turmushining deyarli barcha sohalari-siyosiy,iqtisodiy,ijtimoiy masalalar ,tomoshalar,turli xizmat turlari haqidagi reklamalar aks etgan. Evropa mamlakatlarida qirolning farmonlarini.shaharlarda mahalliy ma’murlarning bo‘yruqlarini e’lon qiladigan maxsus jarchilar bo‘lgan.Bundan tashqari, jarchilar savdo uyushmalari (gildiyalari) tomonidan ham maxsus yollangan. XIII asrda Fransiyada jrachilar e’lon qilgan xabarlar, reklama materiallarining to‘plami - “Parij jarchilari” Gilom de Vilnev tomonidan tayyorlangan. Umuman, bu 212 jarchilarning Parij shahri maydon va ko‘chalari hayotidagi o‘rni katta bo‘lgan. Jarchilar ovoza qilayotgan har bir taom, meva yoki buyumlar uchun alohida so‘zlar,ohanglar ishlatishgan.ya’ni o‘ziga xos nutq va musiqa obrazlarini yaratishgan. 1608 yilda esa Angliya ham “London jarlari” kitobi nashr etilgan. Unda keltirilgan misollardan birida shunday deyilgan: “Diqqat! 24 yoshli qiz haqida biron narsa xabar qilish mumkin bo‘lgan har bir erkak yoki ayol jarchiga buni ma’lum qiling va bu xizmatingiz mukofotlanadi”
G‘arbiy Evropa davlatlari va AQSHda reklamaning rivojlanishi.	Amerika qit’asida reklama e’lonlarini chop etishga ixtisoslashgan dastlabki nashr “Boston Nyus-letter” gazetasi (1704 yil) bo‘ldi. 1729 yilda Benjamin Franklin tomonidan ta’sis etilgan “Gazett” ko‘plab reklamalarni nashr qilardi. Umuman, AQSHda reklamaning ravnaq topishi Benjamin Franklin nomi bilan bog‘liq. “Gazett” adadining ko‘pligi bilan bir qatorda, mustamlaka Amerikasidagi barcha nashrlar orasida eng ko‘p reklama e’lonlari chop etiladigan ommaviy axborot vositasi hisoblangan. 1844 yilning iyul oyida mashhur yozuvchi Edgar Po muharrirlik qilgan “Sajeri Messenjer” jurnalida ilk jurnal reklamasi paydo bo‘ldi. Ma’lumki, gazetalar o‘sha vaqtda muayyan hudud asosan shaharlarda tarqatilgan. Jurnallarning butun mamlakatda tarqatilishi uchun ularda reklama e’lonlarining berila borilishi umummilliy reklamani yo‘lga qo‘yishga imkon bergan. 1839 yilda fotografiyaning paydo bo‘lishi reklama matnlarining ishonchli va haqqoniy suratlar bilan to‘ldirilishini ta’minladi. 1844 yilda telegraf ixtiro qilinishi eng olis hududlarning ham markaz bilan aloqa bog‘lashini yo‘lga qo‘yishga xizmat qilgan. Natijada reklama bebaho raqobat usullari, marketing funksiyalaridan biriga aylandi
Reklama kompaniyalarini tashkil qilish va rejalashtirish.	Reklama kampaniyasi belgilangan vaqt davrini qamrab oladigan va reklama beruvchining muayyan marketing maqsadiga erishish uchun reklama vositalari kompleksi qo‘llashini ko‘zda tutadigan, o‘zaro bog‘liq reklama tadbirlari tizimini ifodalaydi. Reklama kampaniyalari samaradorligiga ommaviy reklama vositalaridan keng foydalanish hisobiga erishilib, ularning biri boshqasini to‘ldiradi va kuchaytiradi. Reklama kampaniyasida reklama tadbirlari bir xil shaklga, bir xil ranglar jilosiga ega bo‘lishi va pirovardida yaxlit bir butunlikni tashkil qilishi lozim. Reklama kampaniyasi o‘tkazish maqsadlari xilma-xil bo‘lishi mumkin, xususan: • bozorga yangi tovarlar yoki xizmatlar chiqarish; • tovarlar sotuvini rag‘batlantirish yoki xizmatlar ko‘rsatish hajmini oshirish; • talabni ayri tovarlardan (xizmatlardan) boshqalarga ko‘chirish; • korxona (firma) va uning tovari haqida ijobiy obraz yaratish; • xaridorlar va hamkorlarda tovar yoki korxona (firma) haqidagi tasavvurlar barqarorligini ta’minlash
Reklama byudjeti va uni rejalashtirish.	Reklama kompaniyasi kampaniya maqsadlarini aks ettiradigan va har bir reklama xabarida bo‘ladigan tayanch mavzuga (g‘oyaga) asoslanishi lozim. Bu holatda har bir reklama xabari kutilayotgan yakuniy natijalarga erishishda qolgan reklama xabarlarini «qo‘llab-quvvatlagan» bo‘lardi. Maqsadga, kampaniyadan kampaniyaga qarab ularning mavzulari ham o‘zgaradi. Ma’lum bir tayanch mavzuni tanlash reklama kampaniyasini rejalashtirishning zaruriy elementidir.

Marketing paradigmasi. 4P dan 4C ga o'zgarishining asosiy sabablarini yoritib bering?	Aslida, 4p va 4C tizimlari bitta tanganing ikki tomonidir, biri xaridorning, ikkinchisi sotuvchining istiqbollarini baholaydi. G'oya shundan iboratki, kompaniya iste'molchi bilan qanchalik yaxshi tanish bo'lsa, u o'z strategiyalarini shunchalik yaxshi moslashtira oladi va konversiya darajasi shunchalik yuqori bo'ladi. Aynan mijozlar kompaniyaning marketing aralashmasini shakllantirganligi sababli, 4C marketing modeli ularni asosiy e'tiborga aylantiradi. Bir o'lchamdagi ommaviy marketing idealining pasayishi marketingning 4P usulini (sotuvchiga va ular sizga sotmoqchi bo'lgan narsaga e'tibor qaratilishi) endi yaroqli emasligini anglatardi. Joy marketingi va 4C-ning o'sishi iste'molchilarning istak va ehtiyojlarini hisobga olgan holda yaxshiroq moslashdi. Asl 4P hali ham marketing aralashmasida o'z o'rniga ega bo'lsa-da (ular mahsulot yoki xizmatni sotishda hali ham o'ylash uchun muhim omillarni keltirib chiqaradi), ular bugungi marketing maqsadlari ehtiyojlariga mos kelmasligi shubhali. 4C, ayniqsa, ta'lim muassasalari marketingi va nomoddiy mahsulotlar va imtiyozlarni taklif qiluvchi boshqa kompaniyalar haqida gap ketganda, ko'proq ahamiyatga ega.
Marketing mixning asosiy modellari va ularni misollar bilan yoriting?	Marketingning to'rtta Psi - mahsulot, narx, joy, reklama - ko'pincha marketing aralashmasi deb ataladi. Bu mahsulot yoki xizmatni rejalashtirish va sotishda ishtirok etadigan asosiy elementlar bo'lib, ular bir-biri bilan sezilarli darajada o'zaro ta'sir qiladi. Mahsulot Mahsulot - bu maqsadli auditoriyaga sotiladigan tovar yoki xizmat. Narxi Narx - bu mahsulot yoki xizmatning narxi. Joy Joy - mahsulotingizni sotadigan joy va uni mijozingizga etkazish uchun foydalanadigan tarqatish kanallari. Rag'batlantirish Rag'batlantirish - bu mahsulot yoki xizmatingizni reklama qilish usuli. Rag'batlantirish orqali siz maqsadli auditoriyangiz bilan rezonanslashadigan samarali marketing kampaniyasi bilan mahsulotingiz haqida so'z olasiz.
Zamonaviy bozor sharoitida marketing aloqalari nima va ular qanday vositalardan foydalanadi?	Marketing kommunikatsiyasi biznes hayotidagi muhim o'yinchidir. Iste'molchilar xarid qilish to'g'risida oqilona qaror qabul qilish uchun marketing kommunikatsiyalari ma'lumotlariga tayanadilar. Transmilliy korporatsiyalardan tortib kichik chakana sotuvchilargacha bo'lgan korxonalar o'z tovarlari va xizmatlarini sotish uchun marketing kommunikatsiyalariga bog'liq. Marketing aloqasi mahsulotlar, xizmatlar va g'oyalarni ishlab chiqaruvchilardan oxirgi foydalanuvchilarga ko'chirishga yordam beradi va mijozlar, istiqbollar va kompaniyaning boshqa muhim manfaatdor tomonlari bilan munosabatlarni o'rnatadi va qo'llab-quvvatlaydi. Muloqot marketing uchun juda muhim, chunki u hammani bir sahifaga olib keladi. Mijozlaringizni tinglash ularning ehtiyojlarini hal qilish uchun uzoq muddatli echimlarni topishga imkon beradi.
Marketing kommunikatsiyalarida brending va rebrending?	Brendlash - bu logotip, dizayn, missiya bayonoti va barcha marketing kommunikatsiyalaridagi izchil mavzu kabi elementlarni birlashtirib, mijoz ongida kompaniya, uning mahsuloti yoki xizmatlari haqida kuchli, ijobiy idrokni yaratish jarayoni. Rebrending - bu tashkilotning korporativ imidjini o'zgartirish jarayoni. Bu allaqachon tashkil etilgan brend uchun yangi nom, ramz yoki dizayndagi o'zgarishlarni berishning bozor strategiyasidir. Rebrending g‘oyasi bozorda raqobatchilardan farqli brendni yaratishdir.
Reklama samaradorligi. Iqtisodiy, aloqa va psixologik samaradorlik: mezonlar va baholash usullari.	Reklamaning iqtisodiy samaradorligi va alohida reklama vositalarining inson ongiga psixologik ta’siri samaradorligi (reklamaga e’tibor jalb qilish, xotirada saqlab qolish va h.k.) farqlanadi. Bunda psixologik ta’sir potensial iste’molchilarni xaridni amalga oshirishga olib keladigan hollarda unumli bo‘ladi. Shunday qilib, reklamaning iqtisodiy samaradorligi uning insonga psixologik ta’sir darajasiga bog‘liq bo‘ladi. Reklamaning iqtisodiy samaradorligi ko‘pincha uning tovaraylanma rivojlanishiga ta’sirini o‘lchash yo‘li bilan aniqlanadi. reklama qanday samara berganini tovar sotuvining o‘sishi reklama ta’siri ostida darhol o‘sgan hollarda eng aniq belgilash mumkin. Bu yangi kundalik talab tovarlari reklama qilingan holatlarda ro‘y berishi ehtimoli eng yuqoridir. Reklama vositalari psixologik ta’siri samaradorligi iste’molchilarni qamrab olish soni, bu vositalar inson xotirasida qoldiradigan taasurot chuqurligi va yorqinligi, e’tiborni jalb qilish darajasi bilan tavsiflanadi. Reklamaning iste’molchi ongiga psixologik ta’siri samaradorligi kuzatuv, eksperiment va so‘rovlar yo‘li bilan aniqlanishi mumkin
PRning marketing va reklamadan farqi?