Ma'ruza №1. Mavzu: kirish. Fanning boshqa fanlar bilan aloqasi. Tog‘ jinslari fizikasi. MENERALLAR VA Tog‘ jinslari. Ma'ruza rejasi

3. Minerallar va jinslarning tuzilishi va tarkibi.

Mineral - kimyoviy tarkibi va fizik xususiyatlari bo'yicha taxminan bir hil bo'lgan, yer qobig'idagi fizik-kimyoviy jarayonlar natijasida hosil bo'lgan tabiiy tanadir. 3000 ga yaqin minerallar ma'lum.

Togʻ jinslari mustaqil geologik jismlarni tashkil etuvchi bir yoki bir nechta minerallarning barqaror agregatlari (paragenetik assotsiatsiyalari)dir.
Tog' jinslarining turi va nomi ularning mineral tarkibi va tuzilishi bilan belgilanadi.
Mineral tarkibi - jinslardagi turli minerallarning hajmli nisbiy tarkibi.
Tog' jinslarining tuzilishi minerallar va mineral agregatlardan jinslarning qo'shilishining bir turi.
Tog' jinslarining tuzilishida struktura va tekstura farqlanadi. Struktura - minerallarning jinsdagi o'lchami, shakli va nisbiy holati. Tekstura - jinsning yirik tarkibiy qismlarining (mineral agregatlarning) xususiyatlari, nisbiy holati va yo'nalishi.
Deyarli har qanday jins mineral va g'ovak hajmidan iborat. G'ovak hajmi mineral zarrachalar yoki ularning agregatlari orasidagi tog' jinslari ichiga o'ralgan barcha g'ovaklarning (bo'shliqlarning) nisbiy hajmi bilan baholanadi. Barcha teshiklarning nisbiy hajmi umumiy g'ovaklik R (%) deyiladi.


R = [Vp / (Vo + Vp)] 100, (1.1)


bu erda Vp – g'ovak hajmi, m3; Vo - mineral skeletining hajmi, m3.
G'ovaklik koeffitsienti - g'ovak hajmining jinsning mineral skeletining hajmiga nisbati


kp = Vp /Vo (1.2)

(1.1) va (1.2) formulalardan shunday xulosa kelib chiqadi

R = [kp / (1+ kp)] 100 (1.3)

Kelib chiqishi boʻyicha gʻovaklar togʻ jinslarining hosil boʻlishida hosil boʻlgan birlamchi va ikkilamchi, metamorfizm, yuvilish, qayta kristallanish va hokazolar natijasida boʻlinadi.

G'ovaklarning o'lchamlari bo'yicha quyidagilarga bo'linadi:
- subkapillyar (bo'shliq diametri 0,2 mkm mikrondan kam);
- kapillyar (bo'shliq diametri 0,2 - 100 mkm mikron);
- superkapillyar (bo'shliq diametri 100 mkm mikrondan ortiq).
Shakli (har xil turdagi) va alohida g'ovaklarning o'lchamlari va ularning o'zaro bog'liqligi tog' jinslarining g'ovak bo'shlig'ining shaklini belgilaydi, bu esa, o'z navbatida, suv va gazlarning harakati kabi turli xil fizik jarayonlarni belgilaydi.