Ma’ruza 1 tarkibi: Kirish. Faning maqsadi, asosiy tushunchalari va fanning rivojlanishi. Elektron kurilmalarning passiv komponentlari. Karshiliklar, kondensatorlar, induktiv galtaklar, transformatorlar Reja

 
 
 
KONDENSATORLAR 
Kondensatorlarning ishlash prinsipi  qoplamalariga potensiallar farqi 
berilganda ularda elektr zaryad to„planish xususiyatiga asoslanadi. Vazifasiga 
ko„ra 
kondensatorlar 
konturli, 
blokirovka 
qiluvchi, 
ajratuchi, 
filtrli, 
termokompensasiyalovchi va sozlovchi; sig„imining o„zgarishi xarakterig a qarab 
esa, o„zgarmas, o„zgaruvchan va yarim o„zgaruvchan bo„ladi (2.1 – rasm). 
Dielektrik materialiga ko‘ra kondensatorlar uch turga bo‘linadi : 
gazsimon, suyuq va qattiq dielektrikli. Birinchi turga o„zgaruvchan va yarim 
o„zgaruvchan havo kondensatorlari va gaz to„ldirilgan o„zgarmas kondensatorlar, 
ikkinchi turga esa, radioapparaturada cheklangan holda ishlatiluvchi moy 
to„ldirilgan va sintetik suyuqlikli kondensatorlar kiradi.
Kondensatorlar dielektriklarining materiali ularning elektrik, konstruktiv va 
texnologik ko„rsatkichlari yuqori bo„lishligini ta‟minlashi kerak (nominal 
sig„imlarining keng diapazoni, shuningdek chastota va temperatura jihatdan 
qo„llanish sohalari, elektrga chidamlilik, massasi va o„lchami kichik bo„lishi, 
yuqori ishonchliligi, tayyorlashda avtomatlashtirish imkoniyati va ommaviy ishlab 
chiqarishda narxining past bo„lishi). Slyudali, shishali va shisha –keramik 
kondensatorlar ishonchsizroq va ularni tayyorlashni avtomatlashtirish deyarli 
mumkin emas, qog„ozli va metall– qog„ozlilari pardaliga qaraganda pastroq 

---

chastotali bo„lib, o„lchami va massasi elektrolitik va oksid –yarimo„tkazgichlilikka 
qaraganda katta. Shuning uchun hozirgi zamon ishlab chiqarishida, asosan, 
keramik 
pardali, 
elektrolitik 
va 
oksid–yarimo„tkazgichli 
kondensatorlar 
tayyorlanadi. 
Kondensatorlarning asosiy parametrlari 
Barcha turdagi kondensatorlarning asosiy parametrlari – nominal sig„im, 
aniqlik sinfi, sig„imning temperatura koeffisenti, nominal ishchi kuchlanish, 
izolyasiya 
qarshiligi, 
chastota 
xar akteristikalari, 
o„zgaruvchan va yarim 
o„zgaruvchan kondensatorlar uchun esa, bundan tashqari sig„imning aylanish 
burchagiga ko„ra o„zgarish qonuni va uning diapazonidan iborat.
Kondensatorning sig„imi (S) umumiy holda quyidagi ifodadan aniqlanadi: 
C=Q*U 
bu yerda: Q – qoplamalarda yig„ilgan elektr zaryadi (Kl); U – qoplamalardagi 
kuchlanish (V). 
Kondensatorlarning ko„pchilik guruhini asosiy aniqlik darajasi uchun 
nominal sig„imlar qatori mavjud: I sinf (±5%) – Ye24 qatori; II sinf (±10%) – 
Ye12 qatori; III sinf (±20%) – Ye6 qatori (harfdan keyingi raqam sig„im 
qiymatlari gradasiyasi (zichligi) sonini ko„rsatadi. Bu qiymatlar 10
n
ga 
ko„paytirilishi mumkin, bu yerda n – butun musbat yoki manfiy son. 
Elektrolitik kondensatorlarning nominal sig‘imlari  0,5; 1; 2; 5; 10; 20; 30; 
50; 100; 200; 300; 500; 1000; 2000; 5000 qatoridan tanlanadi. To„g„ri burchakli 
qobiqlardagi qog„oz va yupqa pardali dielektrikli kondensatorlarning nominal 
sig„imi (0,1 mkF va undan yuqori) quyidagi qiymatlar qatoriga ega: 0,1; 0,25; 0,5 ; 
1; 2; 4; 6; 8; 10; 20; 40; 60; 80; 200; 400; 600; 800; 1000.
Blokirovka qiluvchi va ajratuvchi  kondensatorlarni, odatda, I va II sinflar 
bo„yicha konturga oidlarini – 1,0 (±2%), 0,5 (±1%) va hatto yuqori daraja (±0,5%) 
bo„yicha tanlanadi, filtrlovchilari esa –50†+80% bo„lgan parametr tarqoqligiga 
ega.