Ma’ruza №23 Elektr energiyasini issiqlik energiyasiga aylantirish qonuniyatlari Tayanch iboralar

Yangi turdagi qizdirgichlar 
Elektron - nurli qizdirgichlar. Elektron-nurli qizdirgichlarning mohiyati shundan 
iboratki, havosi so‘rib olingan kameraga (vakuumga) ikkita elektrod-anod va katod
joylashtirilgan bo‘lib, ularga yuqori kuchlanishdagi o‘zgarmas tok beriladi. Qizigan katoddan 
otilib chiqayotgan kuchli elektronlar oqimi maxsus sistemalar yordamida yig‘iladi va 

---

qizdirilayotgan metall yuzasiga yo‘naltiriladi, bunda elektronlarning kuchli kinetik energiyasi 
issiqlik energiyasiga aylanadi (23.5- rasm). 
23.5-rasm.  Elektron - nurli qizdirgichli qurilma sxemasi 
1-katod, elektron to‘pi; 2-anod elektron to‘pi; 3-havoni so‘rib olish nayi; 4-magnitli linza; 5-taqsimlovchi 
diafragma; 6-taqsimlovchi sheber; 7-eritish kamerasi; 8-elektronlar oqimi; 9 - yuqori vakuum hosil qilish 
yo‘lagi; 10-eritilayotgan material; 11-tayyor mahsulotni olish mexanizmi; 12-suv bilan sovutish 
sistemasi; 13-xomashyo uzatish mexanizmi. 
Elektron - nurli qizdirish bir qancha afzalliklarga ega bo‘lib, bulardan asosiylari:
1. Suyuqlikning metall yuzasidagi harakatini yetarlicha nazorat qilinishi; 
2. Jarayonni sezilarli vakuumda (1·10 mm. sim. ust) olib borilishi; 
3. Metallni uzoq vaqt davomida suyuq holda ushlab turish mumkinligi. 
Bunday ko‘rsatkichlarning yuqori haroratda eriydigan metall va ularning qotishmalarini yuqori 
sifatli qilib tozalashda va yaxshi struktura tuzilishiga ega bo‘lgan metall quymalar olishda 
ahamiyati katta. Hozirgi kunda elektron nurli qizdirish niobiy, molibden, volfram, titan va 
boshqa metallarni hamda ularning qotishmalarini eritishda qo‘llanilmoqda. 
 
Nazorat uchun savollar 
1. Metallurgiyada elektr energiyasi hisobiga ishlaydigan pechlarni qanday nomlanadi? 
2. Metallurgik pechlarni elektr energiyasida ishlashning afzallik va kamchiliklari. 
3. Metallurgik pechlarda elektr energiyasini issiqlik energiyasi o‘tkazishning qanday 
usullarini bilasiz? 
4. Qarshilikli elektroqizdirishdan ajralgan issiqlik miqdori fizikaning qaysi qonuniga asosan 
aniqlanadi? 
5. Yoyli elektroqizdirish jarayonini qanday usullari mavjud va ular qanday amalga 
oshiriladi?
6. Induksion pechlarda elektr energiyasi issiqlik energiyasiga qay yo‘sinda o‘tkaziladi.