Ma’ruza №3 Mavzu: Kompleks birikmalar. Anionlar, ularning aralashmasi analizi. Reja

Metall ioni bilan bog‘langan donor atomi soni uning koordinatsion soni deb yuritiladi. YUqoridagi komplesda platinaning koor­dinatsion soni 4 ga,[Co(N₃H)₆]³⁺ da esa kobaltning koordinatsion soni 6 ga teng. Ba’zi metallar ionlari doimiy koordinatsion songa ega bo‘ladi. Uch valentli xrom bilan kobaltning koordinatsion soni 6 ga, ikki valentli platinaniqi 4 ga tengligi aniqlangan. Koor­dinatsion soni ko‘pincha 4 va 6 ga teng bo‘ladi. Bu son metall ioni­ning katta-kichikligi va uni o‘rab turgan ligandlarga ham bog‘liq bo‘ladi. Ligandlar yirik bo‘lganda, ular metall ioni atrofida kam­roq to‘planadi. Metallning markaziy atomiga birikkan manfiy zaryad tashuvchi ligandlar ham koordinatsion sonning kamayishiga sabab bo‘ladi. [Ni(NH₃)₆]²⁺ kompleksida nikel (P) atomi atrofida ammiak­ning 6 ta neytral molekulasi to‘plansa, [NiSl₄]^2- kompleksida to‘rtta manfiy zaryadlangan xlorid ion yig‘iladi. To‘rt korrdinatsion sonli komplekslar tetraedrik yoki tekis-kvadrat, olti koordinatsi­on sonlilar esa oktaedrik geometrik tuzilishga ega bo‘ladi.
KOMPLEKS BIRIKMALAR NOMENKLATURASI VA IZOMERIYASI
Kompleks birikmalarni nomlashda empirik nomenklaturadan foy­dalanilgan. Bunday nomlarning ba’zilari hozirgi kungacha saqlanib qolgan. Reyneke tuzi NH₄[C (NH₃)₂(NCS)₄] ana shunday komplekslar­dan biridir. Nazariy va amaliy kimyo Xalqaro ittifoqi (IYUPAK) qa­bo‘l qilgan nomenklatura 196Z yildan boshlab joriy etilgan bo‘lib, kompleks birikmalar uchun u quyidagicha qo‘llaniladi:
1.Tuzlarda avvalo kation nomi, so‘ngra anion nomi aytiladi. [Co(NH₃)₅ Cl]Cl₂ - pentaaminxlorokobalt (II)-xlorid. [Co(NH₃)₆][C (C₂O₄)₃]- geksaamin kobalt (III)-trioksalat xrom (III).
2.Kompleks ioni yoki molekulani nomlashda metallarga qarala­di. Ligandlar ularning zaryadlaridan qat’iy nazar alfavit tarzida sanaladi. Kompleks formulasi yozib bo‘lingach, birinchi bo‘lib metall ko‘rsatiladi K₂ [Pt(N₂O₂)Sl₂] dixlorodinitritoplatinat (II)-kaliy.