Maʼruza-3 Texnik ijodkorlik metodikasi
Umumlashtirilgan evristik usuli
Download 83.11 Kb.
|
3-ma\'ruza
|
11. Umumlashtirilgan evristik usuli.
Umumlashtirish – insonning voqelikni bilish, tadqiq etishdagi muhim fikriy amallaridan biri; narsa va hodisalarning oʻxshash hamda muhim belgi, xususiyatlarini, bogʻlanishlarni fikran muayyan tushunishga birlashtirish jarayoni va uning natijasi. Umumlashtirish ilmiy bilishning muhim vositalaridan hisoblanadi. Umumlashtirishda ayrimlikdan umumiylikka oʻtiladi( masalan, “issiqlik” tushunchasidan “energiya” tushunchasiga oʻtish) va umumiy tushuncha , hukm, nazariyalar hosil qilinadi (sabzi, piyoz, karam – sabzavot, olma, nok, oʻrik — daraxt ).Bunday tushunchalardan yuzaga kelgan umumiy bilim moddiy olamni chuqurroq aks ettirib, uning mohiyatini aniqlab olishga yordam beradi. Voqelik toʻgʻrisidagi tushunchalarni, ularga asoslangan bilimlarni umumlashtirmasdan fanlarning asosiy kategoriyalarini yaratib boʻlmaydi. Umumlashtirishsiz bilimlaringizni bir tizimga solish mumkin emas. Umumlashtirishsiz fan va ilmiy bilimlar taraqqiy eta olmaydi. Barcha ilmiy kategoriyalar, ular yordamida ifodalanuvchi qonun va tamoillar, tajribada toʻplangan emprik tushunchalar umumlashtirish natijasida hosil boʻladi. Texnik yechimga ega boʻlgan variantlarining umumiy soni, jadvalga muvofiq, har xil variantlarning belgilarini bir biri bilan birikib ketish soni bilan aniqlanadi, qaysiki ularning soni har birini asorat — nishonasidan kelib chiqadi. Hususan reaktiv dvigatellar uchun Svik 36864 ta variantni olgan. Albatta , hamma ham variantlarning belgilariga qarab kombinasiyalanishi bir biriga toʻgʻri kelishi bilan, hammasini ham ishlatib boʻlmaydi. Biroq, agar jadvalni tuzishda ishonch borki, bunda biror bir kerakli belgi esdan chiqazilmagan , har bir belgilar boʻyicha jadvalga qoʻllanilishi mumkin boʻlgan qiziqarliroq variantlar hamma vaiantlar orasida kiritilgan ( hatto ular gʻalati qiziq boʻlsa ham ), jadvalda olingan, albatta eng nomaʼlum variantlar ham joylashtiriladi, shular qatori qoʻyilgan vazifani samarali yechuvchilar ham. Urush soʻngida amerikaliklar FAU-1 va FAU-2 toʻgʻrisidagi aniq maʼlumotlarni qoʻlga kiritgishlari bilan morfologik jadvalga kiritilgan variantlarga qoʻshimcha mahfiy boʻlgan maʼlumotlar salmogʻida muhandislik ijodkorligi namunalari namoyon boʻldi. Yuulardan kelib chiqqan xolda, morfologik tahlil va sintez qilishning qanchalik sezilarli dalillarga ega boʻlishdagi hissasi katta boʻlshni koʻramiz. Loyihalar ustida ishlash davomida , u reaktiv dvigatellarni tayyorlashdagi koʻp variantlarni amalga oshirish kerakligi bilan toʻqnash keladi. Bu yoqilgʻini tanlash, yonish kamerasidagi kerakli bosimni taʼminlash usullari, va konstruktiv chizmalarning muvofiqligi, boshqa koʻp nuqtai nazarlardir. Hamma maʼlum konstruksiya variantlari ham kam tadqiqotlangan va koʻp sonli takomillashtirish va oʻzgarishlarga qoʻyilgan edi. Savol tugʻilar edi: nuqtai nazar boʻyicha nechta variant, koʻpgina hali koʻrilmagan variantlar orasida yechimlarning yaxshiroqlari borligini aniqlab olish kerak boʻlar edi. Shularga javob berish uchun Svik marfologik tahlil va texnik yechimlarni bir butunlikdagi tekshirishlar bilan yangi yechimlar variantlarini qidirishni tartibga keltirish usulini ishlab chiqdi.Usulni tashkiliy qismi koʻp oʻlchovli (qamrovli) jadvadan iborat boʻlib Svink uni «morfologik quti») deb atadi, birinchi ustunda obʼyektni hamma mavjud boʻlgan, uning konstruksiyalariga ( jadvalda Svink reaktiv belgilardan asosiy 11 tasini alohida koʻrsatib oʻtdi) taʼsir etuvchi, Siz ijodkorlik qobiliyatingizni 4 xafta davomida yaxshilashingiz mumkin, noanaviylikni talab etuvchi murakkab va tadqiqotli yechimli har bir vazifani yechish uchun tadqiqotlar algoritmlarini qoʻllashni oʻrganing. Ammo u kamchiliiklardan xoli emas. Usulni qoʻllay borib,sogʻlom yechimni olishga kafolatga ega boʻlmaysiz. Shu qatori uning boʻsh tomonlari murakkab texnik vazifalar boʻyicha ishlashda va olingan gʻoyalarga baho berish mezonlarini aniqligini yoʻqligi. Qoʻllash amaliyoti FOU ning nazariy asosi 6 qadam boʻlib, ketma ketlikda bajariladi. Bu: 1 qadam. Biz takomillashtirishni xoxlagan fokal obʼyektni tanlaymiz. 2 qadam. Tasodifiy obʼyektni tanlaymiz ( 3-5 tushuncha,ensiklopediya, kitoblar, gazetalar, muqarrar borliq, har xil mavzular, dastlabki obʼyektdan ajralib turuvchi ). 3 qadam. Tasodifiy obʼyektlarni yozib boramiz. 4 qadam. Dastlabki obʼyektga qoʻshilishi bilan topilgan xususiyatlar. 5 qadam. Olingan variantlarni assosiasiya yoʻli bilan rivojlantiramiz. 6 qadam. Olingan yechimlarni samaraliligi,qiziqarliligi va hayotiyligi nuqtai nazaridan baholaymiz. Aqliy xujum usulining maʼnosi quyidagicha. Aniq bir ijodiy vazifani bajarish uchun ikkita uncha katta boʻlmagan guruhdan iborat ( 5 tadan 12 tagacha odam), ular doimiy ravishda shu yoʻnalishda shugʻurlanuvchi, ishlatilayotgan usulni biluvchi va aynan muammoli masalani yechishga taklif etilgan mutaxasislardan iborat boʻladi. Birinchi guruhni «generatorlar» , ikkinchi gurhni esa «tanqidchilar» deb aytiladi. Bunda taklif etilgan mutahasislarning soni guruh tarkibining yarmidan oshmasligi kerak, guruh rahbari buni kuzatib borishi kerak, chunki aqliy xujum vaqtida ular « boshqa tus » bermasliklari va muammoni boshqa oʻzlariga maqul, xoxlagan masalani yechish yoʻnalishga burub yubormasliklari kerak. Gruh tarkibida bir nechta ayollarni boʻlishi, chunki, birinchidan bunda ularning berayotgan gʻoyalari ananaviy boʻlmaydi, ikkinchidan ularni bu yerda qatnishishi erkaklarga oʻzgacha « qizgʻinlikni» keltirib chiqarishi maqsadga muvofiq boʻladi.. Nazorat savollari.
Download 83.11 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|