Маъруза-6 буйруқлар тизими архитектураси. Operandalarning formatlari, Kompyuterning buyruqlar tizimi, Buyruqlar turlari va formatlari, Operandalarni adreslash turlari va usullari, Buyruqlar oqimini boshqarish

Компютер қандай ишлайди?
Замонавий компютерларнинг хилма-хиллиги жуда купдир. Аммо уларнинг тузилмалари ҳар қандай компютерда қуйидаги асосий қурилмаларни ажратиш имконини берувчи умумий мантиқий тамойилларга асосланади:

• хотира (сақлаш қурилмаси, хотира), хар бири белгиланган ячейкалардан иборатдир;
• узида бошкариш курилмасини ва арифметик мантиқий курилмасини (АЛУ) ўз ичига олган процессорни;
• киритиш қурилмаси
• ;чиқиш қурилмаси.

Бу қурилмалар ахборотни узатувчи алоқа каналлари орқали уланади.

Асосий компютер қурилмалари ва улар орасидаги боғланишлар диаграммада кўрсатилган (расм. 1). Калин ўқлар ахборот ҳаракатининг йўллари ва йўналишларини, оддий ўқлар еса назорат сигналини узатиш йўллари ва йўналишларини кўрсатади.
Расм 1. Компютернинг умумий схемаси
ХОТИРА ВАЗИФАЛАРИ:

• бошқа қурилмалардан маълумот олиш;
• ахборотни сақлаш;
• машинанинг бошқа қурилмаларига сўров бўйича ахборотни чиқариш.

ПРОЦЕССОР ВАЗИФАЛАРИ:

• берилган дастур бўйича маълумотларни арифметик ва мантиқий амалларни бажариб қайта ишлаш;
• компютер қурилмаларининг ишлашини дастурий назорат қилиш.

Процессорнинг буйруқларни бажарувчи қисми арифметик мантиқ курилма деб номланади (АЛУ), у қурилмани бошқариш функсияларини бажарувчи бошқа қисми еса бошқарув курилма (УУ) деб аталади.

Одатда, бу икки қурилма шартли равишда ажралиб туради, улар тизимли равишда ажратилмайди.
Процессорнинг бир қисми сифатида регистрлар деб аталадиган бир қатор махсус қўшимча хотира ячейкалари мавжуд.
Регистр рақам ёки буйруқни қисқа муддатли сақлаш вазифасини бажаради. Махсус електрон схемалар баъзи регистрларнинг мазмуни бўйича баъзи манипуляцияларни бажариши мумкин. Масалан, кейинчалик фойдаланиш учун буйруқнинг алоҳида қисмларини "кесиб" ёки сонлар устида маълум арифметик амалларни бажариш мумкин.
Регистрнинг асосий елементи-триггер деб аталувчи електрон схема бўлиб, у битта бинар рақамни (бир разряд иккилик кодни) сақлашга қодир.

РЕГИСТР-умумий бошқариш тизими орқали маълум тарзда бир-бирига уланган Триггерлар тўпламидир.

Амалга оширилган операциялар тури билан фарқ қилувчи регистрларнинг бир неча турлари мавжуд. Баъзи муҳим регистрларнинг ўз номлари бор, масалан:
СУММАТОР -ҳар бир операцияни бажаришда иштирок етган АЛУ регистри;
БУЙРУҚ ХИСОБЛАГИЧИ –Бошкариш Куилмаси БК рўйхатдан ўтиш, мазмуни кейинги ижро буйруқ манзилига мос; бу кетма-кет хотира ҳужайралари автоматик дастур танлаш учун ишлатилади;
БУЙРУҚЛАР РЕГИСТРИ-буйруқ кодини бажариш учун зарур бўлган муддатга сақлаш учун УУ регистри. Унинг баъзи битлари операция кодини сақлаш учун, қолганлари еса ОПЕРАНДЛАРНИНГ МАНЗИЛ КОДЛАРИНИ сақлаш учун ишлатилади.