Маъруза №8 тайёргарлик ишлари машиналари


Download 446.21 Kb.
Sana08.11.2023
Hajmi446.21 Kb.
#1757664
Bog'liq
ЙҚТМИЖЖ Маъруза 8


МАЪРУЗА № 8


ТАЙЁРГАРЛИК ИШЛАРИ МАШИНАЛАРИ.
ЮМШАТГИЧЛАР
Калит сўзлар: юмшатгичлар, музлаган тупроқ, юмшатиш, тиш, коплама.

Режа
1. Музлаган тупроқларни юмшатиш усуллари.


2. Юмшатгич ишчи жиҳозлари.
3. Тупроқни юмшатиш иш жараёнларини жадаллаштириш.

Юмшатгич ишчи жиҳозини конструкцияси бўйича хилма-хиллиги уларни ҳар ҳил грунтларни юмшатишга имкон беради. Ўрнатилган юмшатгич ишчи органлари энг характерли конструкциялар турлари кўрсатилган. Анъанавий ишчи органлари сифатида турли турдаги тишлар ишлатилади:


Тўғри (расм 1, а), турли хил тупроқларни юмшатиш учун мўлжалланган; бундай тишлар деярли барча турдаги юмшатгичларда ишлатилади, масалан,
ДЗ-116, ДП-9В;
ярим эгилган (расм 1, б), юмшатгичнинг юқори бурчак остида чўкирлаштириш кучини камайтириш имконини берувчи;
эгилган (расм 1, в), тишлари сикилиб қолмаслиги учун, ёриқ тупроқларни саёз чуқурликка юмшатиш учун мўлжалланган; «Фиат-Аллис» юмшатгичларида фойдаланади.
Юмшатгичнинг кетма-кет шаклида тайёрланган ишчи органи маълум (расм 1, г). Иш органи бўйин шаклидаги пластинкадан тайёрланади ва устунга ўрнатилади. Плитанинг олд қисми учли қилинади. Ишчи орган, юмшатгичнинг пастки тягага гидравлик цилиндр ва қияли рама ёрдамида қотирилади. Тупроқни юмшатишда, лемех тупроқ қатламини юпқа бўшлиқ килиб кесади. Вертикал устунга нисбатан орқага ҳаракат қилганда, унинг ҳаракати таянч машинанинг олдинга ҳаракати билан бирлаштирилади, натижада лемех бўйлама йўналишда стационар бўлиб қолади ва вертикал равишда тупроқни кўтариб, юмшатади.
Айни пайтда ишлатиладиган ишчи органлари (расм 1, а-в қаранг) бир қатор сабабларга кўра осма юмшатгичлар эксплуатацияси талабларига жавоб бермайди:
юмшатгичнинг бир юришда аҳамиятга эга бўлмаган чукурликни юмшатиш чуқурлиги, масалан, музлаган суглинок ДорНИИ зарб берувчи асбоб юмшатгичнинг тортиш тоифаси 100 кН бир пасда ишлов бериш ДорНИИ 140-160 чуқурлигининг динамик денсиметрининг зарбалари сони билан музлатилган сиртни йўқ қилишда 0,3—0.35 м;
ускунаси ва таянч тракторининг элементларига таъсир қилувчи муҳим динамик ўзгарувчан юклар, ҳайдовчининг иш жойида юқори даражадаги тебраниш;
юмшатилган тупроқнинг катта бўлаклиги, бу эса ўрнатилган бўлаклар билан биргаликда ишлаш учун ердамчи асбоб-ускуналар (экскаваторлар) дан фойдаланишни қийинлаштиради.
Ишчи органларни такомиллаштириш ва мавжуд тузилмаларнинг қайд этилган камчиликларини бартараф этиш учун истиқболли йўналиш-бу қадамли ишчи органлардан фойдаланиш бўлиб, унда бир-бирига нисбатан вертикал ("қадам" ни ҳосил қилади) ва горизонтал (расм 1, д-и). Қадам-тури иш бирликлари икки вариантда амалга оширилиши мумкин:
тишларнинг кетма-кет жойлашуви билан, улар "бирин - кетин" схемаси бўйича жойлашганда (қаранг: расм 1, д-ж);
тишларнинг параллел жойлашуви билан, улар қадамли ишчи жиҳоз ҳосил этади (қаранг: расм 1, з-к).

Расм 1. Юмшатгични жадаллаштирилган ишчи жиҳозлари

Юмшатгич самарадорлигини ошириш мақсадида иккита тиш мавжуд, улар бирин-кетин жойлашган, бошқа орқасида бир ажратиш ега бўлган, тишларнинг бириси иккинчисини устида жойлашган. Иккала тиш ҳам асосий телескопик тракторларга шарнир билан бириктирилади. Юмшатилганда тишлар ҳар хил юмшатиш чуқурлиги билан бир-бирининг орқасида маълум масофада жойлашади.


Юмшатиш машинаси (юмшатгич) кучли гусеницали трактор ва пневмогилдиракли торткичга (ўзак машинага) ўрнатилган осма ускунадан иборатдир.
Осма юмшатгичнинг асосий кисмлари куйидагилардан: рама, учли тишлар ва бошқариш гидроцилиндридан иборат.
Осма юмшатгичлар уч нуктали ва турт нуктали (параллелограмм) осмали (подвескали) килиб тайёрланади.
Юмшатгичнинг ишлашиш огирлиги Gил база машинанинг огирлиги ва осма жихознинг огирлиги ларнинг йигиндисига тенг:


= + (1,18…1,23)

Агар база машинага юмшатгичдан ташкари бульдозер агдаргичи ҳам осилган булса, у холда:


= + + (1,35...1,4)

Бу ерда – бульдозер жихозининг эксплуатацион огирлиги.


Юмшатгичнинг иш унумдорлиги Пэ3/соат) унинг камраш кенглиги В(м), уртача юмшатиш чукурлиги (h), бир томонга уртача иш йули масофаси (l) ва уртача иш тезлиги ( = 1,7…2,2 км/соат) ва бажариладиган ишнинг хажми (V) га боглик:
= 3600V
Бу ерда V – цикл давомида юмшатилган грунтнинг хажми, м3; – машинадан вакт буйича фойдаланиш коэффициенти; – машинанинг итаргич билан ишлашини хисобга оладиган коэффициент; – циклнинг давомийлиги, с.
Юмшатгич буйлама – бурилиш схемасида ишлаганда тракторнинг участкалар охирида бурилиши учун сарфланадиган вакт tб кушилиб, салт юришига кетадиган вакт чегириб ташланади.
Юмшатгичнинг эксплуатацион иш унумдорлиги куйдаги ифодалар билан аникланади:


=

ёки
= b


Ифодада, b - юмшатиш йулак кенглиги, м;
- юмшатиш чукурлиги, м;
- камраш узунлиги, м;
- машинани вактдан фойдаланиш коэффициенти;
- ишчи тезлик;
- кейнги йулакга утиш вакти;
- утишлар сони;
- бурилиш вакти;
- бурилиш сони.
Юмшатгич-бульдозерни иш жараёндаги холатлари 1-расмда келтирилган.

1.Расм. Юмшатгич-бульдозер.
1-учлик; 2-кўндаланг балка; 3-таянч устуни; 4-гидроцилиндр;
5-кронштейн; 6-тиш.

Юмшатгичнинг ишчи жиҳозларини такомиллаштириш, кенгайтиргич ва наконечникларни такомиллаштириш ўз ичига олади. Кенгайтиргичлар ишчи жиҳознинг бўйин элементи ҳисобланади, қаттиқ ва музлаган тупроқларга ишлов берганда юмшатгичларнинг иш унумдорлигигини сезиларли даражада оширади. Шакл бўйича илдизли, тақозли ва дискли кенгайтиргичлар маълум. Охирги икки турдаги кенгайтиргичлар кенг қўлланилади (расм 2, а-г).


Ўзгарувчан замин шароитларига мослашиш учун кенгайтиргичлар жойлашиш баландлиги ҳар ҳил бўлиши билан амалга оширилади (2.6-расмга каранг). Кенгайтиргич кўшимча кронштейнга ўрнатилади. Кронштейн баландлиги бир қатор ўрнатиш тешикларига эга бўлган устуннинг орқа томонига ўрнатилган. Юмшатиш чукурлигига караб, кенгайтиргич керакли позицияга ўрнатилади.
Бундай кенгайтиргичлардаги дисклар бўлиши мумкин (2-расмга аранг) ва ўрнатиш бурчаги созланганда (2-расмга д). Шаклдаги кенгайтирувчи. 2, c тиш таянчига бириктирилган иккита шаклида ясалган. тупрони юмшатганда, ўз ўи атрофида айланадиган ва ишчи органнинг аракатига умумий аршиликни камайтирадиган ментеşели тарзда ўрнатилади.
Юмшатгичларнинг ишчи органлари учларини такомиллаштириш уларнинг дизайни, шаклини яхшилаш ва чидамлилигини ошириш, қаршилигини оширишга қаратилган.
Олд ва ора қирраларнинг бутун узунлиги бўйлаб чуқурчага эга бўлган учи (2-расм, ) ҳам маълум. ҳар бир чуқурчага чииб кетиш элементлари билан боғланган проекция ўрнатилади. Чиқиб кетишлар учбурчак шаклидан иборат бўлиб, тепалик бурчаги 40-600 га тенг ва чиқиб кетиш четига 160-170 ° бурчак остида жойлашган. Бундай маслаҳат тупрони юмшатиш жараёнининг қуввати ва энергия кўрсаткичларини камайтиришга ёрдам беради.

Расм 2. Юмшатиш самарадорлигини ошириш учун юмшатгич
тишларга кўйиладиган учликлар.
Юкори даражада қатиқликдаги тупроқларда ишлашни таъминлаш учун учлари узайган ўз-ўзини чархлайдиган шаклдан ясалган ёки биметаллик учлари биметалик атламдан ясалган биметалик учлари (2-расм, и) ишлатилади. Биметалик чойшабнинг юори исми аттиликни оширди, пастки исми еса егилувчан. Бундай маслаҳатларнинг чидамлилиги гипс билан таққослаганда 3 баравар оширилади. Шу мақсадда олд юзнинг пастки қисмида ясалади, сўнгра улар юқори бардошли материал билан тўлдирилади, ҳар бир узунлиги олд юз узунлигининг 25-35% бўлиши керак.
Бундай кенгайтириш дисклари марказли ўрнатиш мумкин (қаранг: шакл. 2 c) ва ўрнатиш бурчагини созлаш билан (қаранг: шакл. 2, д). Ҳар бирига дисклар мос ўрнатилган бўлиб, улар тупроқни юмшатишда ўз ўқига нисбатан айланади ва ишчи жисмнинг ҳаракатига умумий чидамлилигини камайтиради.

Назорат саволлари


1. Юмшатгичларнинг қўлланилишии
2. Юмшатгичларнинг ишлаш кўрсаткичларини ҳисоблаш
3. Юмшатгичларнинг маркалари ва турлари
4. Юмшатгичларнинг таснифи
5. Юмшатгичларнинг конструктив хусусиятлари
6. Юмшатгич иш жараёнларини жадаллаштириш
7. Юмшатгич тиш учларини конструктив турлари
Download 446.21 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling