Маъруза машғулотлари модул № мавзу: амалий оптика фанининг ўрни ва аҳамияти

Ёруглик босими
Максвел назариясига асосан, жисм сиртига тушаётган ҳар кандай электромагнит тўлқин шу жисмга босим беради. Жисмга бериладиган босимни куйидагича изоҳлаш мумкин. 3- расмда курсатилгандек ясси ёруглик тўлқин метал сиртига нормал равишда тушаётган бўлсин. У ҳолда ёруғлик тўлқинининг ва векторлари металл сирти буйлаб йўналган бўлади. Ёругликнинг электр майдони таъсирида металлни сиртига яқин жойлашган электрон майдонга тескари йўналишда ҳаракатга кела бошлайди. Лекин шу вақтнинг ўзида ёруғлик тўлқинининг магнит томонидан ҳаракатланаётган электронга Лоренц кучи таъсир (F_Л) таъсир қилади. Бу куч металл сиртга перпендикуляр равишда унинг ичига қараб йўналган. Ёритилаётган металл сиртининг бирлик юзига таъсир этадиган Лоренц кучларининг йигиндиси ёруғлик босимини ҳарактерлайди. Максвелл назарияси асосида ўтказилган ҳисоблар натижасида ёруғлик босими учун қуйидаги формула ўринли бўлади:
Р=(1+ ρ). (1)
бунда  - сиртга тушаётган ёруглик дастаси энергиясининг ҳажмий зичлиги,
ρ- сиртнинг ёруғлик қайтариш коэффиценти.
Ёруглик босимини аниқлашга доир тажриба қурилмаси қуйидагича тузилган.
Осонгина буриладиган иккита паррак қанотлари мавжуд бўлиб, улардан бири қорайтирилган, иккинчиси эса ялтироқ қилиб ясалган. Бу паррак қанотларини навбатма-навбат ёритиш натижасида ҳосил бўладиган парркКнинг бурилишлари таққосланади.
Паррак ўқига ёпиштирилган кичкина кўзгудан қайтувчи нурнинг оғишига қараб парракнинг бураладиганлик даражаси тўғрисида маълумот олинади. Тажрибада ёругликнинг ялтироқ қанотга берадиган босими (Р_) дан икки марта катта бўлиб чиқди. Бу натижа Максвеллнинг назарий хулосасига мос келади. Ҳақиқатдан, идеал ялтироқ сирт ρ=1. Шунинг учун (1)–га асосан:
Р_Я=(1+ρ)=2. Ялтироқ.
Ёругликни тула ютувчи қорайтирилган сирт учун ρ=0.
Р_К=(1+ρ)=. қорайтирилган.
Ёруглик босимининг П.Н. Лебедев тажрибасида аниқланган қиймати (1)- формулага асосан ҳисобланган қийматга яқин бўлиб чиқади.