Ma’ruza matnlari mavzu. Kirish. Qishloq xo‘jalik ekinlari yangi navlarini yaratishning axamiyati, xolati va istiqbollari. Reja

Yotibqolishgachidamliligito’liqpishishdavridato’qqizballishkalabo’yichabaholanadi. 9 ballo’simliklarmaydonininghammajoyidayotibqolmaganbo’lsa, 1 – ball – to’lig’ichayotibqolganholatda.
To’kilmaslikkachidamlilikto’liqpishishdavridako’zbilanchamalabaniqlanadi. Buninguchunro’vakqo’lkaftidaeziladiyokiro’vakningshoxchalariikkipanjadanbirmunchaegibo’tkaziladi. Baholashto’qqizballiasosidaqilinadi (1, 3, 5, 7, 9, ball). 1–ball – kuchlito’kilishholatdaberiladi (deyarlihammaboshoqchalartuqiladi).
Zamburug’kasalliklarigachidamliliknianiqlashzararlantirish (provakasionusuli) asosidao’tkaziladi. Bundao’rganiladigannav (namuna)dazararlangan (kasallangan) o’simliklarprosentivakasalningyetkazganzararihisobgaolinadi.
Pirikulyariozbilanzararlanishito’qqizballitartibda (JRRJ) shkalasibo’yichahisobgaolinadi: O–zararlanishyo’q;
1–kichikqo’ng’irilg’ak (to’g’nag’ich) kattaligidanuqtachalar,
2–kattaroqshaklidagiqo’ng’irnuqtalar, 3 – diametri 1–2 mmlijigarrangliatrofijigarrangbilano’ralgankichikbo’znekrotikdog’lar, 4–bargyuzasini 2 % dankamqismiuzunligi 1–2 smliellipsshaklidagitipikpirikulyariozdog’larbilanzararlanganligi; 5–bargyuzasining 10 % dankamqismizararlangan, 6–bargyuzasio’rtacha 25 % zararlangan, 7 – 50 % zararlangan; 8 – 75 % zararlangan; 9 – bargyuzasi 76–100 % zararlangan.
Kasallikbilanzararlanishnikuzatishishlaribirinchimartachidamsizstandartnavidakasalliknipaydobo’lishida; ikkinchimarta – birinchikuzatishdan 10 kuno’tgandankeyin; uchinchimartachidamsiznavo’simliklarini 2/3 qismidato’qqizballizararlanishkuzatilgandao’tkaziladi.
Doniningsifatinibaholashseleksiyajarayoninihammabosqichlaridavajumladanelitao’simliklarinitanlashpaytidao’tkaziladi.
Doningshaklivagulkobig’irangiko’zbilanchamalabaniqlanadi. Rangisomonli – sariq, oltinrangli, jigarrangliyokiqo’shaloqrangli; chetijigarrangliyokiqo’ng’ir–sariq, koburg’alariesasamonsariqrangli. Ranglarininghammasiochiqqoramtiltusolgan, doniningshakli–yumaloqkenguzunchoqyokitoruzunchoqbo’lishimumkin.
1000doniningmassasiikkijoydan 500 tadanolingannamunalariurug’tarozisidaalohidatortilibaniqlanadi.
Donningbirtekisligivakattaligi 100gnamunani 4, 3, 2 mmlig’alvirdano’tkazishnatijasidabaholanadi.
Sholiningtexnologikxususiyatlarinibelgilovchiquyidagiko’rsatkichlarqabulqilingan:
Yormaningchiqishmiqdori 72 % danziyodvaoqshoqmiqdori 5 % danko’pbo’lmasa – a’lobaho. Agaryormachiqishmiqdori 68–72 % danoqshoqi 10 % dankambo’lmagannamunasiga – yaxshibahoberiladi. Yormaningchiqishi 64–68 % oqshoqi 15 % danko’pbo’lmagannamunaningbahosi – qoniqarlidebbaholanadi. Buko’rsatkichlardanpastbo’lgannamunalarqoniqarsizhisoblanadi. Yormaningoqranglibo’lishia’lobaholanadi, ochiq – oqish (svetlo–kremovaya) – yaxshi, oqish (kremovaya) – qoniqarli, oqish–sariqtusli – qoniqarsizdebhisoblanadi.
OqsilmoddasiKyeldalusulidaaniqlanadi. “Kyelfos” avtomatikmoslamasidan (Daniya “Fos–elektrik” firmasi) foydalaniladi. Xomproteingako’chirishkoefisiyenti 5,9.
Guruchningsifatinibaholashdadoniningshishasimonligi, yuzasidagioqdog’larmavjudligi, yormachiqishmiqdorivatayyorlangantaomning (oshning) ta’mianiqlanadi. Doniningsifatiseleksiyajarayoninihammabosqichlaridaaniqlanib, seleksionerlartomonidanquyidagilargae’tiborberiladi: o’simliklartikturib, tuplanish, bo’g’inichuqurjoylashgan, somonimustaxkam, to’kilishgachidamli, 2–3 poyasidayirik, to’lig’ichapishganro’vaklibo’lishi – ro’vagitig’izjoylashganko’pmiqdordagifertilboshoqchalardaniboratbo’lishikerak.
Savollar:
1.Boshlang’ichmaterial?
2.Seleksiya jarayoning uslubi va tartibi?
3.Yotib qolishga chidamliligi?
4.Doniningsifatinibaholashseleksiya?
5.Zamburug’ kasalliklariga chidamlilikni?