Аморф модда – структурасиз, ярим суюқ консистенцияли толалар ва ҳужайралар
орасида жойлашган модда. Улар оқсиллардан, полисахаридлардан ва тўқима суюқлигидан
тузилган. Полисахаридлар (гликўзаминогликанлар) 2 гурухга болинади, бири
сулфатланган, бошқаси эса сулфатланмаган. Сулфатланмаганлигига гиалурон кислота
киради. Сулфатланганлигига эса хондроитин сулфат, дерматансулфат, кератинсулфат,
гепаринсулфатлар киради. Улар оқсиллар билан боғланиб протеогликанларни ҳосил
қилади. Бундан ташқари, асосий модданинг таркибига липидлар, албуминлар,
глобулинлар, Na, К Са тузлари киради. Асосий модданинг миқдори бириктирувчи
тўқиманинг турли соҳаларида ҳар хилдир. Масалан, майда қон-томирлар атрофида кам,
эпителий чегараларида эса Кўп бўлади. Ҳужайралараро модданинг зичлиги турли
коринишдаги бириктирувчи тўқиманинг фаолиятига қараб аниқланади. Нисбатан зич
ҳужайралараро модда таянч фаолиятни бажарилаётганлигидан далолат беради, ярим суюқ
ҳужайралараро модда эса озиқланишни таъминлайди (протеогликанлар Кўп).
Гиалуронидаза ферменти асосий модданинг отказувчанлигини оширади.
Протеогликанлар парчаланиши бир неча турдаги ҳужайралар билан амалга
оширилади ва бир қатор лизосомал ферментларнинг иштирокига боғлиқ Лизосомал
ферментларнинг етишмовчилиги туфайли гликўзоаминогликанларнинг парчаланиши
блокировкасида шу моддаларнинг тўқималарда топланиши билан кечадиган айрим
касалликлар тавсифланган. Лизосомаларда махсус гидролазалар йоқлиги одамда бир
қатор касалликларга, шу жумладан Хюрлер, Хантер, Санфилиппо, Моркио
синдромларига сабаб бўлади. Озининг юқори қайишқоқлиги туфайли ҳужайралараро
модда бактерия ва бошқа микроорганизмларни отишига қаршилик корсатади. Шу
сабабли бактерияларнинг гиалурон кислотаси ва бошқа гликўзаминогликанларни
Do'stlaringiz bilan baham: |
