Ma'ruzalar matni Namangan – 2004 yil Ushbu «Biologiya o`qitish metodikasi»

UKITISh METODLARINI TANLASh.
Ta'lim jarayoning talab darajasida utkazishning navbatdagi talablaridan biri – ukitishning samarali metodlarini tanlab olish bilan boglikdir.
Ma'lumki ukitish metodlari xakida adabiyotlar maxsus bir karashlar majmuasi bulmay bu masala turli mualliflar tomonidai turlicha talkin kilinadi. Umumiy xolda metod maksadga eriiiii yulidagi karakatlar majmuasiii bildiradi. Shunga kura ukitish metodi deb, ukituvchining ukuv materiallarini ukuvchilarga urgatishdagi ukuvchilarni esa ukuv materialini urganishlardagi xarakat faoliyati kurinishlariga aytiladi. (Verzilin, Karsunskaya) xozirgi zamon biologiya ta'limida mavjud bulgan ukitish metodlari xakida adabiyotlarda (Ziverv – Brunaviy, Verzilin va Karsunskaya 1983) xilma – xil fikrlar mavjud. Ye.P.Burnaviy odam va uning salomatlik fanining ukitishda 10 dan ortik metodlar birligi xakida yozsa, N.M.Verzilin va Karsunskayalar asosan 3 xil metodlar borligini kursatadilar.
1Biologiya ukitishda didakgika tomonidai ishlanib barcha fanlarni ukitishda foydalaniladigan ogzaki kurgazmali metodlardan foydalanib kelinayotgan bulinsa shu bilan birga mazkur fanning uziga xos maxsus ukitish metodlari xam bor. Bu metodlar barcha biologik yunalishdagi ilmiy tadkikot ishlarini olib borishda foydalaniladigan metodlar bulib, bunga biologik adabiyotlarni urganish ularni aniklash kursatishi zksazriment kabilarni kursatish mumkin.
Biologik urganishda mavjud bulgan metodlar nixoyatda xilma – xil bulmishini munosabat bilan bu metodlardan darslarni utkazishda doimo xam tugri foydalana olmaslik xollari uchraydi. Kupincha ukitish metodlaridan foydalanishda ukituvchilar uz moxiyatiga amal kilishadi. Ukiguvchilar orasida
utkazilgan surov natijalari taxlil etilar ekan, ukitish metodlarini kanday talablar buyicha tanlaysiz, savoli buyicha 57 % ga yakin ukituvchilar juyali javob bera olmagani aniklandi.
Odatda biologiya ukitish metodlarini tanlashda eng asosiy omil dars xisoblanadi. Shunga kura dars mavzusi usimlik va xayvonlarning tuzilish funktsiyasi, xususiyatlarini urganishga boglik bulsa, amaliy metod organizmlarda utadigan xayotiy jarayonlar kurgazmali ekalogik mavzular ogzaki metodlarni kullanishi bilan utkazilmogi lozim.
Birok, metod tanlashda doimo urganiladigan dars mavzusi asosiy mezon buladi, deyishlik tugri bulavermaydi. Ba'zi xollarda ayni mavzular u yoki bu metodlar uygunligida utkazilishi xam mumkin. Umum tashki ma'lum bir davrni kullanishida foydalanilgan metod bilan turli ukituvchilar xam ega bulishlari xam kuzatiladi. birok tugri bulavermaydi, ba'zi xollarda ayni mavzular u yoki bu mavzular
uygunligida utkazilishi xam mumkin. Binobarin ukitish metodlari tanlashda fakatgina dars mavzusinigina emas balki ukuv materiallarining murakkablik darajasi uning urganishning mantikiy yunalishi vakt imkoniyatlarini xam xisobga olish lozim. Yukoridagi talablarni xisobga olgan xolda . metod tanlaganda u kutilgan natijalarni berish mumkin. Kuyida dars mavzusi va boshka fanlarni xisobga olgan xolda ukitish metodlari tanlashni aniklagich jadvalida tuxtalamiz.
Bu muammoni ya'ni ukitish metodlari tanlashni aniklagich jadvali xakida ma'lumotlar beriladi.
Jadvalga kura ukituvchilar uz darslari uchun metod tanlasalar yaxshi natijalar berish kutiladi. Biologiya ta'limidd yetakchi metodlar tanlash jadvali.
1. (8) darsning asosiy vazifasi ukituvchilarni ma'lum xajmda bilimlarini shakillantirish.
2. (7) ukuv materiali ancha sodda tasviriy xarakterga ega.
....... ogzaki kurgazmallil metod.
3. (b) ukuv materialini urganish uchun vakt yetarli.
4. (5) ukuv materiali ukuvchilarga birmuncha tanish.
5. (4) ukuv materiali ukuvchilarga yaxshi tanish emas. ukuvchilarni kitob va tarkatma materillari bilan mustakil ishlari.
6. (3) ukuv materialini urganish uchun vakt ancha yetarli
7. (2) urganiladigan ukuv materiali urtacha yoki murakkab turli boglanishlarni talab etadi.
8. (17) ukuv materiali urtacha murakkab ..... ishlanish, metod
9. (10) biologik strukturalar urganiladi...... kuzatish.
10. (9) boshkacha materiallar urganiladi.
11.(12) biologik strukturalarini funktsiyalari urganiladi, tajribalar, namoyishlar.
12. (11) biologik sistemalarning tarakkiyoti ularni yashash muxiti bilan alokalari urganiladi.