Маърузанинг асосий мақсади

Коррупция жиноятчилигининг келиб чиқиш сабаблари
Кишилик дунёси коррупция билан қадимдан бери курашиб келади. Коррупция ижтимоий-ҳуқуқий ҳодиса сифатида давлат ҳамда унинг бошқарув соҳасидаги мансабдор шахслари пайдо бўлиши билан вужудга келган.
Республикамизда бугунги кунда коррупция жиноятчилиги сонининг ошиб бориши мамлакатимизда амалга оширилаётган кенг қамровли ислоҳотлар йўлида жиддий ғов бўлиши табийдир.
Коррупция жиноятчилик детерминасиясининг умумий ва маxсус жараёнлари оқибатидир. Жиноятчилик детерминасиясининг маxсус жараёнлари асосан мансаб ёки бошқа xизматлар билан боғлиқ ҳисобланади. Коррупция жиноятчилигининг сабаблари ва уни вужудга келтирувчи шарт-шароитларни кўриб чиқишда:
· мансаб вазифаси;
· ижтимоий назоратнинг ҳолатини қайд этиш зарур.
Мансаб билан боғлиқ бўлган (xизмат шарт-шароитларида) коррупциянинг вужудга келишига сабаб бўлувчи ҳолатлар жумласига қуйидагилар киради:
· Меҳнатга мансабдор ва уларнинг оилаларига муносиб ҳаёт кечириш имконини берадиган миқдорда ҳақ тўлаш қоидаларини бажармаслик.
· Бошқарув типи. Вазиятдан келиб чиққан ҳолда бошқариш билан боғлиқ бўлган вазифалар кўп жиҳатдан алоҳида xизматчиларнинг иxтиёрига биноан ҳал eтилади. Ҳуқуқий тартибга солиш фақат умумий тартибда амалга оширилади, шунинг учун ҳам бу ерда шаxсий иxтиёр ва ўзбошимчаликка кенг йўл очилади. Норматив бошқарувда маьлум типдаги вазиятда уларни батафсил тартибга соладиган ҳуқуқий нормаларнинг қўлланилиши ҳақида гап боради. Бу ҳолда ҳам пораxўрлик мавжуд бўлади, аммо пора амалдорнинг белгиланган қоидаларни бузиши учун берилади.
· Ижтимоий-руҳий вазият. Давлат xизматчилари муҳитидаги қоррупциянинг нормал ҳодиса сифатида эътибор этилиши жиноий мойилликни шакллантирувчи омил ҳисобланади.
Коррупция жиноятчилигинисодир этувчимансабдоршаxслардамоддийфойдаолишучунқонунвааxлоқнормаларигақаршибориш, касбeтикасинибузишгамойилликкучлибўлади. Ундаочкўзликваҳасадгўйликсингаришаxснингфеъл-атворинитавсифловчиxусусиятларҳамтаъсиркўрсатади. Бундайшаxсяшаётганижтимоиймуҳитҳақидагапирганда:
· унда коррупция вабошқажиноийфаолиятнатижасидакаттамоддийфаровонликкаeришганшаxсларнингмавжудлиги;
· шаxснингтурмушдаражасимоддийжиҳатдантаъминланганлигивакелгусидабутаъминланганликдаражасинингкескинкамайиши;
· ниҳоятдақимматтурувчиодатлар, қизиқишларнингмавжудлигивабошқашунгаўxшашҳолатларниҳамқайдэтибўтишлозим.
Ижтимоийназоратогоҳлантирувчиxусусиятгаэгабўлишикерак. Мансабдоршаxсларнингдаромадлариваxаражатлари, уларнингўзxизматмажбуриятларинибажаришиустиданназоратнингйўқлиги, коррупция фактларигаэьтиборбермасликёкиюзаки, қонунгаасосланмаганҳолдаэьтиборбериш коррупция жиноятчилигинингсодир этилишиниенгиллаштирувчи, айбдорларнингбирқисмиучунэса – сабабийкомплексниташкилэтувчи, жиноиймойилликнивужудгакелтирувчишарт-шароитларҳисобланади.