Mashg‘ulot. Cho‘kishlar, sovuq urishi va issiq urishlar reja

Qachon sovuq uradi. Ob-havo haroratining pastligi, sovuq, qattiq izg‘irinda, qorva 
yomg‘irda qolish natijasida odam ayniqsa, qo‘l-oyoq, yuz, quloq, burunni sovuq urishi 
mumkin. Poyabzalnin gho‘l bo‘lishi, shuningdek, ochiq havoda uzoq vaqt sovuq ta’sirid aqolish 
ham bung asabab bo‘ladi. 
Tananing sovuq urgan qismi avvaliga sanchib, achishadi, keyin esa terisi oqarib yoki ko‘karib 
ketadi, hech narsan sezmay karaxt bo‘lib qoladi. Natijada qo‘l yoki oyoq faol harakat qila 
olmaydi. 

---

SHikastlanish ko‘lamining nechog‘lik chuqur va kengligini sovuq ta’siri to‘xtaganidan keyin, 
oradan bir necha soat, ba’zan kun o‘tganidan so‘nganiqlashmumkin. Bunda tananing sovuq 
olgan joyi shishishi, yallig‘lanishi, ba’zan to‘qimalarning nobud bo‘lishi kuzatiladi. 
Badanini sovuq urgan odamga birinch itibbiy yordam ko‘rastishda, eng avvalo, uni issiq binoga 
olib kirish, iloji bo‘lsa, issiq suvli vannaga tushirish, unga issiq choy, qahva ichirish zarur. Keyin 
ho‘l kiyimi va poyabzali mumkin qadar tezroq qurug‘iga almashtiriladi. 
To‘qimalarda ko‘zga tashlanadigan jiddiy o‘zgarishlar, ya’ni terida qavariqlar, eti nobud bo‘lgan 
joyla rbo‘lmasa, sovuqolgansohani spirt, atir, toza paxta, salfetka, sochiq bilan artib, 
tozalashzarur. Agar terida o‘zgarishlar bo‘lmasa, shikastlangan joylar spirt bilanartilgach, toza, 
quruq qo‘l bilan teri qizarguncha ohista ishqalanadi, ustidan steril bog‘lam qo‘yiladi. 
Sovuq olish. To‘qimalarni past xarorat ta’sirida shikastlanishi sovuq olish deyiladi. 
Ko‘proq Sibir va Uzoq SHarq mintaqalarida uchraydi. Sovuq olishda xavo xarorati, kiyim, 
namlik, shamol, kishining shaxsiy moslashuv xususiyatlari rol o‘ynaydi. Masalan, sovuq 
mintaqada yashovchilar ancha moslashgan bo‘ladi. Alkogol qon tomirlarni kengaytiradi va 
issiqlikni yo‘qolishiga olib kelib, sovuq olishni kuchaytiradi.
Sovuq olishning reaktiv oldi va reaktiv davri farqlanadi. Reaktiv oldi davri bir necha soatdan 1 
kungacha davom etib, terining oqarganligi, sianoz, sovuqligi, kam sezuvchanligi bilan 
tavsiflanadi. Sovuq urgan soxada achishish va paresteziya seziladi, og‘riq bo‘lishi mumkin. 
SHikastlangan soxada xarorat me’yoriga kelishi bilan reaktiv bosqich boshlanadi. 
Reaktiv bosqichda terining qizarishi, qizishi, og‘riq achishish kuzatiladi. Teri shishgan, rangi har 
xil bo‘ladi. SHish va terining rangi shikastlanishning chuqurligini bildirmaydi.