Mashg‘ulot. Cho‘kishlar, sovuq urishi va issiq urishlar reja

---

Mashg‘ulot. CHO‘KISHLAR, SOVUQ URISHI VA ISSIQ URISHLAR 
Reja: 
1. CHo‘kishlar haqida ma’lumot 
2. Sovuq urish darajalari, belgilari, oldini olish 
3. Issiq urish darajalari, belgilari, oldini olish 
CHo‘kishni bir nechta turlari farqlanadi. 
1. Haqiqiy cho‘kish-o‘pka va nafas yo‘llarini suv to‘ldiradi, odam hayot uchun kurashadi va 
talvasali harakat qilib, suvni tortadi va suv o‘z navbatida havo kirishiga halaqit qiladi. 
CHo‘kayotgan odamning terisi ko‘kargan bo‘lib, og‘iz va burundan ko‘pik keladi; agar odam 
suv tagida 3-6 daqiqadan ko‘p bo‘lmasa, jonlantirish choralari muvaffaqiyatli bo‘lishi mumkin. 
2. Quruq cho‘kish-ovoz yorig‘i spazmi tufayli suv o‘pkaga kirmaydi, teri ko‘karishi kam, 
hushdan ketishi kuzatiladi, cho‘kayotgan odam shu zahoti suv tubiga tushadi. 
3. Sinkopal cho‘kish-to‘satdan nafas olishi va yurak urishi to‘xtashi o‘limga olib keladi. Bunda 
cho‘kayotgan odam terisi oqaradi. 
Quruq va sinkopal cho‘kishda, odam suv tubida 10-20 daqiqadan ortiq bo‘lsa, jonlantirish 
choralari muvaffaqiyatli bo‘lishi mumkin. 
Sovuq suvda cho‘kayotganda himoya qiluvchi gipotermiya effekti paydo bo‘ladi va jonlantirish 
choralarini 20 daqiqa davomida suv tubida bo‘lganda ham o‘tkazish mumkin. 
CHo‘kayotgan odamni qutqarib, qirg‘oqqa olib chiqiladi va birinchi yordam beriladi. Agar 
shikastlangan odam hushdan ketmagan bo‘lsa, pulsi qoniqarli va nafas olishi saqlangan bo‘lsa, 
uni tekis, quruq qattiq joyga yotqiziladi, boshi past bo‘lishi lozim, kiyimlari echiladi, qo‘l yoki 
sochiq bilan ishqalanadi. Issiq ichimlik beriladi va issiq matoga o‘raladi.Agar jabrlanuvchi 
hushsiz bo‘lib, puls iva nafas olishi saqlangan bo‘lsa, boshi orqaga qilinadi, pastki jag‘i oldinga 
tortiladi, so‘ng uni boshi past qilib yotqizilib, barmoqlar bilan og‘iz bo‘shlig‘ini loydan, qusuq 
massalaridan tozalash kerak, uni ishqalab, artib isitiladi. 
Jabrlanuvchi hushdan ketganda, mustaqil nafas olmaganda, lekin yurak faoliyati saqlanib, nafas 
yo‘llarini tozalash choralari o‘tkazilgandan so‘ng, tezlikda sun’iy nafas berishni boshlash kerak. 
Jabrlanuvchi nafas olmaganda va yurak faoliyati kuzatilmagandasun’iy nafas berishni yurak 
massaji bilan birga o‘tkazish lozim. Oldin nafas yo‘llaridan suvni chiqarib tashlash kerak, buning 
uchun uni qorni bilan tizza bo‘g‘imida bukilgan oyog‘i soniga yotqiziladi kuraklar orasiga 
bosiladi. Bu muolajalar 15-16 sekunddan oshmasligi kerak, chunki sun’iy nafas o‘z vaqtida 
berilishi kerak. 
Birinchi yordam ko‘rsatilgandan so‘ng jabrlanuvchini tezlikda kasalxonaga yotqizish lozim, 
chunki o‘pkada asoratlar rivojlanishi mumkin (ikkilamchi cho‘kish sindromi). Ikkilamchi 
cho‘kish sindromi belgilari: o‘tkir nafas etishmovchiligi, ko‘krakda og‘riq, yo‘tal, hansirash, 
havo etishmasligi, qon bilan yo‘talish, qo‘zg‘alish, puls tezlashishi. 
Ko‘cha-ko‘yda ro‘y beradigan turli falokatlar, baxtsiz hodisalar oqibatida odamlar ko‘p qon 
yo‘qotishi, oyoq-qo‘llari shikastlanishi mumkin. Ba’zan odamning yuragi urishdan to‘xtab, o‘lim 
bilan hayot orasida qolishi ham ehtimoldan xoli emas. 
Demak, og‘ir holatlarda yon atrofdagi odamlar o‘zlarini oddiy tomoshabin emas, balki najotkor 
sifatida his etishlari darkor, ya’ni shikastlangan odamga birinchi tibbiy yordam ko‘rsatish 
yo‘llarini bilib qo‘ysalar, yaxshi bo‘lardi.