Mashg‘ulot. Cho‘kishlar, sovuq urishi va issiq urishlar reja

Oftob urishi va issiq elitishi organizmning qizib ketishi natijasida vujudga keladigan 
og‘ir holat. Bolalar, semiz kishilar, yurak-tomir va endokrin kasalliklari bilan og‘rigan bemorlar 
qizib ketishga ayniqsa moyil bo‘ladi. Qizish va ayni vaqtda ko‘p terlash organizmda suv-tuz 
almashinuvining buzilishi, qon aylanishining qiyinlashuvi va kislorod tanqisligiga olib keladi. 
Issiq elitishi ko‘pincha shamolsiz issiq kunlarda, ayniqsa, issiqni ko‘tara olmaydigan yoki og‘ir 
jismoniy mehnat qilayotgan kishilarda (masalan, qurilish maydonchalaridagi ish vaqtida, tez 
yurganda) kuzatiladi. Quyosh nurlarini yaxshi qaytarmaydigan qora rangli kiyim yoki havo 
o‘tkazmay, badandan chiqadigan bug‘ni ushlab qoladigan qalin kiyim ham issiq elitishiga sharoit 
yaratadi. SHuningdek, temperaturasi va havosining namligi yuqori bo‘lgan yopiq binoda ham 
kishini (masalan, issiq sexlarda ishlaganda) issiq elitishi mumkin. 
Oftob urishi quyosh nurlari organizmga tik tushayotganida, ayniqsa boshni qizdirib yuborganida 
kuzatiladi. 
Issiq elitishi yoki oftob urishining engil shaklida kishi bo‘shashib, boshi og‘riydi, tomir urishi va 
nafasi tezlashib, terisi namiqib turadi, ko‘z qorachiqlari kengayadi, tana harorati, odatda, normal 
bo‘ladi. O‘rtacha darajada oftob urganda esa kishining boshi qattiq og‘rib, ko‘ngli aynib qusadi, 
harakatlari poyma-poy bo‘lib, ba’zan hushdan ketadi, ko‘p terlab, temperaturasi 39-40 darajaga 
ko‘tariladi. Og‘ir hollarda kishi o‘zini bilmay qoladi, talvasaga tushib, ruhiy qo‘zg‘alish ro‘y 
beradi, besaranjomlanib, ko‘ziga yo‘q narsalar ko‘rinishi, qulog‘iga yo‘q tovushlar eshitilishi, 
alahlashi mumkin. Nafasi yuza, tez-tez bo‘lib, tomiri minutiga 120-140 martagacha uradi, 
harorati 41-42 darajagacha ko‘tariladi, agar vaqtida tibbiy yordam ko‘rsatilmasa, shikastlangan 
kishi o‘lishi ham mumkin. 
Oftob urgan yoki issiq elitgan kishini darhol toza havoga olib chiqib, soyaga o‘tkazib qo‘yish, 
tepasini siqib turgan kiyimlarini echib, elpig‘ich yoki choyshab bilan elpish, badanini sovitish, 
boshini sovuq suv bilan namlash kerak: unga ko‘p suyuqlik – tuz qo‘shilgan sovuq suv, sovuq 
choy va kofe ichirish tavsiya etiladi. Nafas olishni qo‘zg‘atish uchun shikastlangan kishining 
yuzi suvga ho‘llangan sochiq yoki dastro‘mol bilan shapatilanadi, novshadil spirt, kislorod 
hidlatiladi, badani uqalanadi. Bemorning nafasi qiyinlashib yoki to‘xtab qolgan bo‘lsa, sun’iy 
nafas oldirish kerak. Og‘ir va o‘rtacha darajada shikastlangan kishiga birinchi yordam ko‘rsatib, 
keyin eng yaqin davolash muassasasiga olib borish yoki shoshilinch ravishda vrach chaqirish 
lozim.