Mashinalaridan foydalanish, texnik

19.5-§. O‘simliklarni parvarishlash samaradorligini oshirishda
innovatsion texnologiya va mashinalarni qo‘llash 
Ekinlarni parvarishlashda amalga oshiriladigan ishlarning samaradorligini 
oshirishda quyidagi tadbirlarga alohida ahamiyat berish zarur:
1) Qatorlar oralig‘iga ishlov berish ishlari har bir ekin ildizining rivojlanish 
xususiyatlarini e’tiborga olgan holda agrotexnik talablarga mos ravishda bajarilishi 
kerak. 
Masalan, chigit ekilganidan so‘ng, bir oy ichida g‘o‘za bo‘yi 11-13 sm ga, 
o‘q ildizi 30 sm chuqurlikkacha, yon tomoniga o‘sgan ildizlar 6-8 sm, qatorlar 
o‘rtasidagilar 12-14 sm chuqurlikkacha rivojlanib ulguradi. Ekinlar ildizlariga 
zarar keltirmaslik uchun, qatorlar orasidagi tuproq har xil chuqurlikda yumshatish 
kerak, ya’ni g‘o‘za tuplari atrofida sayozroq, qator o‘rtasini esachuqurroq ishlov 
berish foydali bo‘ladi.
2) Kultivator ishchi qismlarini agrotexnik talablarga mos o‘rnatish kerak. 
Masalan, ekin niholiga yaqin ishlov berish chuqurligi talabga ko‘ra 5-6sm 
o‘rniga 15-18 sm chuqurlikda ishlov berilsa, begona o‘tlar ikki barobar kamayadi, 
ammo g‘o‘zaning yon ildizlarining 30-35% shikastlanadi. 
3) Issiq iqlim ta’sirida sug‘orilgan erdagi tuproq usti namligini tez yo‘qotib, 
zich qatlam (qatqaloq) hosil bo‘lishi hisobiga kengligi 1-3 sm, chuqurligi 6-10 sm 
bo‘lgan yoriqlar paydo qilishi mumkin. Natajada o‘simliklarning yon ildizlarini 
uzilishi ro‘y beradi. Bunday holatga etkazmasdan, obi tobida tuproqqa ishlov 
berilib, uning yuzasini mayin tuproqqa aylantirish kerak bo‘ladi. 
4) Har safar ekinlar qator oralariga ishlov berishda kultivator albatta ekish 
agregati yurgan izdan yurishi va uning Harakat sxemasini takrorlashi 
kerak.CHunki hamma vaqt ham chetki qatorlarning orasidagi masofa bir xil 
bo‘lmasligi (o‘zgarishi) natijasida kultivator ishchi qismlari tomonidan ekinlar 
nihollarini nobud qilinishining oldi olinadi.

---

157 
5) Sug‘orish egatlari qator oralig‘ining qoq o‘rtasidan va barcha qatorlarda 
bir xil chuqurlikda olinishi kerak. Aks holda keyingi kultivatsiya vaqtida agregatni 
boshqarish qiyin bo‘ladi va kultivatorni to‘g‘ri yurmasligi natijasida ko‘chatlar 
ko‘plab shikastlanishi mumkin. 
6) Qator orasiga birinchi marta ishlov berishda iloji boricha nihollarga 
yaqinroq masofada ishlov berish, keyingi ishlashlarni o‘simlik ildizlarining 
rivojlanish xususiyatlarini hisobga olgan holda ularning ishlash kengligi va 
chuqurligini qisqartirib borish talab etiladi. 
7) Mamlakatimizda biologik usulni qo‘llash kimyoviy usulga nisbatan 1,5-2 
barobar ortiq iqtisodiy foyda keltiradi.
8) Tomchilatib sug‘orishni qo‘llashning asosiy afzalliklari: ekinlar 
hosildorligi ortadi va sifati yaxshilanadi. sug‘orishga ishlatilayotgan suv odatdagi 
usullarga nisbatan 20-60 % gacha kamayadi; mehnat va resurlar sarfi 
kamayadi(kultivatsiya qilish kamayadi, texnika kam ishlatiladi;) beriladigan o‘g‘it 
miqdori 50 % gacha kamayadi; tuproq eroziyasi to‘xtaydi, er osti suvi sathi 
ko‘tarilishi va tuproq sho‘rlanishi kamayadi 
9) Sug‘orish usulini tanlashda joyning tuproq-iqlim sharoitiga mos
keladigan, suv sarfi eng kam bo‘lgan va uni iloji boricha
mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish mumkin bo‘lishiga alohida 
e’tibor berilishi kerak.