Масъул муҳаррир: Файзиев Шохруд Фармонович, ю ф. д., доцент
MATEMATIKANI O’QITISHDA PISA TIZIMINING O’RNI
Download 4.72 Mb. Pdf ko'rish
|
17.Fizika-matematika
- Bu sahifa navigatsiya:
- Kalit so‘zlar
|
17
MATEMATIKANI O’QITISHDA PISA TIZIMINING O’RNI Ravshanova Nasiba Usmonovna Buxoro viloyat Buxoro tuman 25-umumiy o‘rta ta’lim maktabi matematika fani o‘qituvchisi Tel 91 312 9825 Annotatsiya: Ushbu maqolada matematikani o‘qitish uchun PISA ta’lim tizimidan foydalanish imkoniyatlari haqida fikr boradi. Kalit so‘zlar: PISA, o‘quvchilarning savodxonligi, matematik kompetensiyalar, ilmiy innovatsion metodlar. Bugungi kunda ta’lim sifatini oshirishda turli innovatsion metodlardan foydalanish keng joriy qilinmoqda. Jumladan, Prezidentimiz tomonidan matematika fanini rivojlantirish uchun juda katta e’tibor qaratilgan. Matematika fanida ilmiy innovatsion metodlar xususan, PISA tizimida o‘qitish yaxshi samaraga olib kelmoqda. PISA - 15 yoshli o‘quvchilarning savodxonligi va kompetensiyasini baholovchi xalqaro dastur bo‘lib, Xalqaro Iqtisodiy Hamkorlik va Rivojlantirish tashkiloti tomonidan 3 yilda bir marta o‘tkaziladi. Unda o‘quvchilarning bilim sifati o‘qish, matematika va tabiiy fanlar bo‘yicha monitoring qilinadi, hamda 1000 ballik tizimda baholanadi. Ushbu xalqaro dastur 1997 yili ishlab chiqilib, 2000 yilda ilk marotaba amaliyotda qo‘llangan. Dastur ko‘magida turli davlatlar ta’lim tizimidagi o‘zgarishlar aniqlanadi, solishtiriladi va baholab boriladi. Bu tadqiqotlarning natijasi dunyo bo‘yicha katta qiziqish bilan kuzatib kelinadi. Shu bois, yildan-yilga uning ahamiyati va qamrovi oshib boryapti. Misol uchun, 2000 yilda dastur testlarida 32 davlatdan 265000 nafar o‘quvchi ishtirok etgan bo‘lsa, 2018 yilda bu ko‘rsatkich 2 barobarga oshib, ya’ni 78 davlatdan 540000 nafardan ziyod o‘quvchi qatnashdi. Har bir davlatdan ishtirok etuvchi o‘quvchilar soni mamlakatdagi jami 15 yoshli bolalarning 2 foizi miqdorida shakllantiriladi. PISA dasturi test sinovlari Iqtisodiy Hamkorlik va Rivojlantirish tashkiloti tomonidan konsorsiumda yetakchi Xalqaro tashkilot va milliy markazlar ishtirokida tashkil etiladi. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Xalq ta’limi tizimida ta’lim sifatini baholash sohasidagi xalqaro tadqiqotlarni tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida” 2018-yil 8-dekabrdagi 997-sonli qaroriga binoan “PISA-2021 - o‘quvchilarning savodxonligini baholash xalqaro dasturida ishtirok etish to‘g‘risida” Xalqaro Iqtisodiy Hamkorlik va Taraqqiyot tashkilotlari (IHTT) bilan kelishuvga erishildi. Pisa ta’lim tizimini matematikada ham qo‘llash matematikani hayotning barcha jabhalarida rivojlanishga olib keladi. O’quvchilar orasida matematik savodxonlikni oshirishga olib keladi. “Matematik savodxonlik - shaxsning matematikani turli kontekstlarda formalizatsiya qilish, qo‘llash va talqin qilish qobiliyatidir. U hodisalarni tushunish, tushuntirish va bashorat qilish uchun o‘z ichiga matematik mulohazalarni yuritish, matematik tushunchalarni, usullarni, faktlarni va vositalarni qo‘llash kabi jihatlarni olgan. Matematik savodxonlik insonlarga dunyoda matematikaning o‘rnini tushunish, konstruktiv, faol va fikrlaydigan fuqaroga zarur bo‘lgan mulohazalarni yuritish hamda qarorlarni qabul qilishga yordam beradi. PISA dasturi talablariga oid masala: Samandar Apton shahridan chiqib bir xil tezlikda shu belgiga 2 soatda yetib keldi. U Brandon shahriga yetib borish uchun yana necha soat sarflaydi? 2009 yilgacha matematik jarayonlar kompetentlik termini yordamida tasvirlangan edi. Bunda turli masalalarni yechish uchun inson umumiy matematik kompetentlikni ifodalaydigan bir qator matematik kompetensiyalarga ega bo‘lishi lozimligi qayd etilgan. Kompentlikning quyidagi uchta darajasi o‘rnatilgan: qayta tasvirlash darajasi, aloqalarni o‘rnatish darajasi va tafakkur darajasi. Biroq 2010-2012 yillarda tadqiqotchilar masalalarni yechishda kognitiv faoliyatini tavsiflovchi bunday yondashuvdan voz kechdilar.Test natijalari va o‘quvchilar bilan suhbatlar tahlili o‘quv dasturlari va o‘quv jarayoni xususiyatlariga bog‘liq bo‘lgan holda bir xil topshiriqni bajarishda har xil o‘quvchilar kompetentlikning turli darajalarini namoyish qilganini ko‘rsatdi. Ya’ni, qabul qilingan kompetentlik darajalari masalalarni yechishda zarur bo‘lgan faoliyatning asosiy turlarini aks ettirmasligi aniqlandi. 24 17 Natijada masalalar yechishda faoliyatni tasvirlab berish uchun quyidagi uchta fe’lni ishlatish taklif qilindi: ifodalash, qo‘llash va talqin qilish. Ular o‘quvchilarning masalalar yechishda vujudga kelgan fikrlashning uchta jarayonini ifodalaydi: - vaziyatni matematik tarzda ifodalash; -matematik tushunchalarni va faktlarni fikrlash usullarini qo‘llash; - matematik natijalarni sharhlash, ishlatish va baholash. Xulosa qilib aytganda, matematikada PISA tizimidan foydalanish o‘quvchi matematika fanini amalyotda keng joriy etishga olib keladi. O’quvchi holatni vaziyatdan kelib chiqib tahlil etadi va xulosalaydi. Bu esa matematikani inson hayotini yengillashtirishda naqadar muhim ekanligini ko‘rsatib beradi. Foydalanilgan adabiyotlar 1. Saitov Yo. «Matematika va matematiklar haqida». Toshkent. «O’qituvchi», 1992. 2. A.B.Radjiev, A.A.Ismailov, J.R.Narziev, X. P. Axmedov, G.O.Tog‘aeva “O’quvchilar savodxonligini baholash bo‘yicha xalqaro tadqiqotlar dasturi” 3. Hujjat 2017 yil 10 aprel holatiga. O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI VAZIRLAR MAHKAMASINING QARORLARI. |
