Масъул муҳаррир: Файзиев Шохруд Фармонович, ю ф. д., доцент

17
MATEMATIKANI SAMARALI O’QITISHDA QO’LLANILADIGAN USULLAR
To‘rayeva Nigora Kenjayevna 
Qashqadaryo viloyati Shahrisabz shahar
19-umumiy o‘rta ta’lim maktabi Matematika fani o‘qituvchisi
Diyorova Marhabo Suyunovna
Qashqadaryo viloyati Shahrisabz shahar
19-umumiy o‘rta ta’lim maktabi Matematika fani o‘qituvchisi
Annotatsiya: Matematika fani barcha fanlarning asosi sifatida xizmat qilishi barchamizga 
ma’lum. Bu fan o‘zining asl holatida yillar davomida o‘qitilib kelinadi. Maktablarda bosh;ang‘ich 
sinflardan boshlab matematika fani o‘qitilishi uning hayotimizda tutgan o‘rnining qay darajada 
ahamiyatli ekanini ko‘rsatadi. Maqolada matematikaning kundalik hayotidagi o‘rni va uni 
o‘qitishda qo‘llaniladigan hozirgi zamonaviy usullar haqida haqida fikr yuritiladi.
Kalit so‘zlar: dastur, texnologiya, maqsadlar qo‘yish, muammoni hal etish, tasavvur, 
matematik nutq.
Matematika fani o‘quvchilarga zerikarli tuyulsa demak ta’lim usuli noto‘g‘ri tanlanganligini 
ko‘rsatadi. Maktablarda matematika o‘qituvchilari oldida quyidagi yo‘l-yo‘riq asoslari turadi:
- O’qitish va o‘rganish;
- Dastur;
- Texnologiya va dars jarayonida qo‘llaniladigan vositalar;
- Baholash;
- Professionallik.
O’qitishning samaradorligini oshirishda har bir o‘quvchining bilim olish darajasini hisobga 
olish talab etiladi, chunki barcha o‘quvchilar matematikani yuqori darajada o‘zlashtira olmaydilar. 
O’quvchilarning matematika fanini o‘zlashtirishi bevosita dars dasturining qanday tashkil etilishii 
hamda o‘qituvchi va o‘quvchilar o‘rtasidagi o‘zaro ta’sirga bog‘liq. 
Bugungi kunda matematika fanini o‘qitishda turli xildagi amaliyotlar mavjud. Ulardan 
ba’zilarini ko‘rib chiqamiz.
1. Matematika o‘qishga yo‘naltirilgan maqsadlarni qo‘yish. Bunda o‘quvchilarga matematika 
fanining ahamiyati va boshqa fanlar bilan bog‘liqligi, ushbu fanga oid fan sohalari haqida 
ma’lumot berish maqsadga muvofiq.
2. Bosh qotiradigan vazifalarni bajarish va muammoni hal qilish. Bolalarga bilim darajasidan 
kelib chiqqan holda turli xildagi boshqotirmalar, masalalar berish ularning aqliy faoliyatini 
rivojlantiradi.
3. Matematik tasavvurlardan foydalanish. Mantiqiy fikrlashga asoslangan topshiriqlar 
o‘quvchilarning tasavvur qilish qobiliyatini rivojlantiradi.
4. Matematik nutqning mazmunli shakllanishiga yordam berish. O’quvchilarga matematik 
fikrlarni o‘rganishga hamda matematikaga oid tushunchalarni o‘rgatish hamda ularni amaliyotda 
qo‘llash. 
5. Matematikani o‘rganishda samarali kurashni qo‘llab-quvvatlash. Bunda sinfni guruhlarga 
bo‘lish yoki barcha o‘quvchilarga bir topshiriq berish orqali ular o‘rtasida raqobat yuzaga 
chiqarish mumkin. Buning natijasida rag‘batlantirish amalga oshirilsa bolalar eng kamida 
topshiriqni bajarishga harakat qiladi va darsga nisbatan qiziqish paydo bo‘ladi.
Faol matematik o‘qituvchilar tegishli va mazmunli vaziyatlarda muammolarni hal qilish orqali 
talabalar uchun maqsadli o‘rganish tajribasini yaratadilar. Matematika fani qiziqarli va samarali 
o‘qitilishida yuqoridagi usullardan foydalanish dars jarayonida o‘quvchilarning qiziqishlarini 
orttirishda va o‘zlashtirish darajasini yuqori qilishda yordam beradi.
Adabiyotlar ro‘yxati:
1. What is Effective Teaching of Mathematics?, Chris Coombes, Generation Ready, 2013.
2. Teaching Math to Young Children Practice Guide, https://ies.ed.gov/ncee/wwc.

---

104