Маҳсулот сифатини бошқаришнинг

«Гулистон экстракт-ёғ” ОТАЖ
нинг ишлаб чиқариш фаолиятини акс 
эттирувчи техник кўрсаткичлар тахлили 
 
№ 
Кўрсаткичлар 
номи 
Ўлчов 
бирлиги 
Йиллар 
2011/ 2010
% да 
2010 
2011 
3 
Ўсимлик ёғи 
Тонна 
6410 
12502 
83,3 
4 
Кунжара 
тонна
21567 
30196 
73,6 
5 
Шелуха 
тонна
14687 
26054 
71,2 
6 Хўжалик совуни 
тонна
925 
1463 
60,2 
8 
Иш кунлари 
Сутка 
162 
210 
77,6 
Манба: «Гулистон экстракт-ёғ” ОТАЖнинг йиллик статистик маълумотлари асосида 
хисобланган. 
Юқоридаги барча кўрсаткичлар 2011 йилда ўсган. Саноат 
корхоналарида ишлаб чикариш фаолиятини узлуксизлигини таъминлашда 
хом ашё, материал ресурсларни чекланганлиги бир катор муаммоларни 
келтириб чикармокда. Тахлил корхонада янги технологияларни ишлаб 
чиқаришга жойлаштиришни ва уни такомиллаштиришни талаб этади. 
Саноат ишлаб чикариш корхоналарида асосий иқтисодий кўрсаткичларга 
товар махсулот хажми, саноат ишлаб чикариш ходимлар сони, мехнат 
унумдорлиги, иш хаки жамғармаси, ўртача ойлик иш хақи, махсулот таннархи, 
фойда, рентабеллик даражаси ва бошқа бир қатор иқтисодий кўрсаткичлар 
киради. 
Хулоса қилиб айтганда, корхонада ўсиш сураъти аста-секин ошиб 
бормоқда. Корхонада янги технологияни киритиш, маҳсулот ва хизмат 
турини кенгайтириш, корхона учун кредитларни жалб этиш, истеъмолчи 
талабини ўрганишни янада ривожлантирилса, мақсадга мувофиқ бўлади 

---

2.2 “Гулистон экстракт-ёғ” ОТАЖда меҳнат омили таркиби таҳлили.
 
Саноат корхоналари фаолиятини самарали ташкил этиш аваламбор 
корхонанинг ишчи кучи билан таъминланганлиги даражасига боғлиқ 
бўлади. Корхонада меҳнат омили -инсон ресурслари саналиб, унинг
таъминланганлиги таҳлили улардан фойдаланиш категорияларини 
ўрганишдан бошланади. Меҳнат омилини категориялар бўйича гуруҳлаш 
тегишли касб ва малакадаги ишловчиларга бўлган талабни аниқлаш, 
меҳнатга ҳақ тўлаш шакллари ва тизимлари ўртасида боғлиқлик ўрнатишни 
ташкил қилиш, ходимдан оқилона фойдаланиш имконини излаш ишларини 
енгиллаштиради. 
Ўзбекистонда ҳамма ишловчилар қуйидаги классификация белгилари 
бўйича бўлинади: 
 ишлаб чиқариш жараёнидаги бажарадиган ишлари бўйича ишчилар 
асосий, ёрдамчи ва хизматчиларга (кичик хизмат кўрсатувчи, шогирдлар, 
қўриқчилар); 
 ҳақиқатдаги фаолият тавсифи бўйича (иш тури) улар эгаллаган 
лавозимига кўра бўлинади; 
 технологик жараёнда қатнашиш тамойили бўйича: маҳсулот ишлаб 
чиқаришдаги ишчилар асосий ва ёрдамчига, хизматчилар, раҳбарлар, 
мутахассисларга ва техник ижрочиларга (бошқа хизматчиларга); 
 иш муддати бўйича доимий, вақтинчалик ва мавсумий ишловчиларга. 
Моддий ишлаб чиқаришдаги ишловчилар икки гуруҳга бўлинадилар: 
а) асосий фаолиятда банд бўлган ходимлар; 
б) асосий фаолиятда банд бўлмаган ходимлар. 
Сон жиҳатидан ходимларга бўлган талабни аниқлаш вазифаси маълум 
вақт давомида ишловчилар сонини ҳисоблашдан иборат. Меҳнат омилидан 
фойдаланиш самарадорлигани таҳлил қилиш учун ходимлар сони 
кўрсаткичини кўриб чиқиш керак. Ўзбекистон Республикасининг 
«Корхоналар тўғрисида»ги Қонунига мувофиқ корхона ходимлар сонини, 
уларнинг касб малакаси таркибини ўзи аниқлайди ва штатни тасдиқлайди. 

---

Рўйхат бўйича саноат ишлаб чиқариши ходимлари (СИХ) сони 
доимий, даврий, бир ёки ундан кўпроқ вақгга вақгинчалик ишга қабул 
қилинган корхонанинг хамма ишчилари (СИ), рахбарлари (СР), 
мутахассислари (СМ), бошка хизматчиларини (СХ) ўз ичига олади. 
Рўйхатдаги ишловчилар сонига ҳақиқатда ишлаётганлар, хизмат 
сафаридагилар, меҳнат, ҳомила ва туғруқ бўйича таътилдагилар, давлат ва 
жамоат вазифаларини бажариш туфайли ишга чиқмаганлар, касаллиги ва 
маъмурият рухсати билан ишга келмаганлар, агар уларнинг ўрни, штат 
бўйича сақланган бўлса, киради.
Махсулот хажмига таъсир килувчи мехнат омиллари таркибида 
қуйидаги кўрсаткичлар ўрганилади:,
1. Корхонанинг ишчи кучи билан кай даражада таъминланганлиги. 
2.Иш вактидан самарали фойдаланиши. 
3.Бир ишловчига тўғри келувчи ўртача йиллик иш унуми (мехнат
унумдорлигининг даражаси).
Юқоридаги омилларнинг асосий элементи бўлиб ишчи кучи
билан таъминланганлик даражаси хисобланади.
Бизга 
маълумки 
корхонада 
ишловчи 
барча 
ходимлар, 
таъкидланганидек, 2 туркумга бўлинади: асосий фаолиятда ишловчи ва 
асосий бўлмаган фаолиятда хизмат килувчи ходимлар. Ўз навбатида асосий 
фаолиятда хизмат қилувчи ходимлар қуйидаги тоифаларга бўлинади: 
ишчилар, хизматчилар, жумладан: рахбарлар, мутахассислар ва бошқа 
хизматчилар. Ушбу кайд этилган ходимлар махсулот ишлаб чикаришда 
бирдай катнашмайди. Агар, рахбарлар, мутахассислар ва хизматчилар сони 
буйича факат мутлақ аниқлаш етарли бўлса, ишчилар сони буйича махсулот 
ишлаб чикариш хажмининг ўсиш суръатини хисобга олган холда нисбий 
фарк, хам фаркланади.
Биз амалий жихатдан кўриб ўтаётган “Гулистон экстракт-ёғ”
ОТАЖ фаолиятида ишлаб чикаришда мехнат ресрурслари таркиби ва 

---

унинг ўзгариш динамикасини куйидаги 2.4
-жадвал
маълумотлари асосида 
тахлил киламиз. 
2.4-жадвал.